Со оглед на тоа колку време водачите на ЕУ трошат на дебати за ограничувањата на цената на гасот, ќе ви биде простено да мислите дека тоа е решение за енергетските проблеми во Европа, пишува Елизабета Корнаго, виш научен соработник во Центарот за европски реформи, пишува за „Financial Times“.
Друга омилена тема: загриженоста за индустриската конкурентност, не само затоа што високите трошоци за енергија ја ставаат Европа во неповолна положба, туку и затоа што САД нудат големи субвенции за секторите на зелена технологија преку Законот за намалување на инфлацијата.
Европските лидери се во право што се обидуваат да ги заштитат потрошувачите и да ги задржат деловните трошоци на ниско ниво, но тие исто така мора да се потпрат на енергетската ефикасност за да обезбедат и на двата фронта. Тоа е најмалку привлечно од зелените инвестиции, со помала видливост од ветерниците или новите фабрики за батерии, но тоа е единствениот начин трајно да се ограничи зависноста на Европа од фосилните горива.
Напливот на цените на енергијата најверојатно ќе продолжи и во следните неколку години. По февруарската инвазија на Украина, Русија го прекина најголемиот дел од гасоводот за испорака на гас во Европа. Континентот одговори со зголемување на увозот на течен природен гас (LNG). Но, штом економската активност на Кина повторно ќе заживее, конкуренцијата за извори на ЛНГ ќе биде пожестока, а полнењето на складиштето на гас пред следната зима ќе биде потешко. Дополнително, за дополнителна инвестиција за зголемување на понудата на ЛНГ ќе биде потребно време за да стигне на пазарот. Поради овие причини, идните цени на гасот во Европа ќе останат високи до зимата 2025-2026 година. И под никакви околности Европа не треба да се врати на познатиот бизнис модел на енергетска трговија со Русија.
Во потрага по теоретски едноставно, политички пријатно решение за високите цени на енергијата, некои лидери на ЕУ се обидуваат да ја убедат Европската комисија да создаде пазарен „корективен механизам“ за да ги задржи цените на гасот под одредено ниво. Тие го игнорираат фактот дека високите цени на гасот укажуваат на реален недостиг од снабдување со гас. Колку и да звучи ефективно ограничувањето на цената како алатка, тоа нема да го зголеми протокот на гас во Европа – напротив, може да го направи снабдувањето и дистрибуцијата на гас посложени.
За да стане енергетски побезбедна, Европа треба да ја ограничи побарувачката на гас и да најде алтернативи за рускиот гас. Голем дел од вниманието од февруари е фокусирано на снабдувањето, при што владите склучуваат договори со земјите што произведуваат ЛНГ. Но, кризата доведе и до намалување на бирократијата што го кочи распоредувањето на обновливите извори на енергија. На страната на побарувачката, домаќинствата во голема мера се прилагодија со намалување на термостатите, а индустријата со замена на гасот со јаглен и други извори на енергија и привремено затворање фабрики. Но, овие промени во однесувањето и производството не се ниту трајни, ниту без трошоци, а ограничувањата на цените можат да ги обесхрабрат.
Владите треба да ја зголемат поддршката за инвестиции во енергетска ефикасност, почнувајќи од доградба на згради до индустриска декарбонизација. Секоја инвестиција што може да ја намали побарувачката на енергија додека го одржува производството високо е лесна одлука. Но, најголемиот дел од итните фискални мерки во изминатата година беа насочени кон субвенции, преку регулирани цени и бенефиции за домаќинствата, а не за инвестициски стимулации.
Повеќето мерки за поддршка на приходите, како што се трансферите и даночните намалувања, не се насочени, при што потрошувачката на енергија на побогатите се субвенционира речиси исто колку и онаа на сиромашните. Заштитувајќи ги потрошувачите од зголемувањето на цените, владите го придушуваат сигналот што го испраќаат високите цени: домаќинствата да инвестираат во топлински пумпи и бизнисите да бараат поенергетски ефикасни технологии.
Потребна е краткорочна, добро дизајнирана поддршка на приходите за домаќинствата со пониски приходи и малите и средни претпријатија (МСП) за да се избегне запаѓање во енергетска сиромаштија и губење на конкурентноста, соодветно. Но, ако ова не е придружено со инвестициска поддршка за енергетска ефикасност, ризикува да стане бескрајна црна дупка за јавните буџети.
Кога станува збор за поттикнување инвестиции во обновлива енергија, поедноставувањето на дозволите ќе помогне многу. Во овој поглед, најновите регулативи на ЕУ се во вистинската насока. Но, во однос на енергетската ефикасност, напредокот е побавен. На пример, минатата година Франција потроши 38 милијарди евра за мерки за ублажување на цените на енергијата, додека планира да потроши само 2,5 милијарди за стимулации за реновирање згради во 2023-та година.
На Европа и требаат големи инвестиции за да ја обнови својата економија и да го зазелени снабдувањето со енергија. Овие инвестиции се единствениот начин економијата на ЕУ да остане конкурентна. Најевтини би биле инвестициите на ниво на ЕУ, финансирани преку заедничко задолжување. Механизмот за опоравување и отпорност што ЕУ го создаде како одговор на пандемијата со Ковид-19 оди на некој начин во оваа насока, но итноста за одвикнување од руските фосилни горива бара повеќе. Како што неодамна рече претседателката на ЕК, Урсула фон дер Лајен, на „REPowerEU“, планот на ЕУ да го отфрли рускиот гас, „потребна е поголема моќ за да се забрза чистата транзиција“.
