Како што луѓето се раширија низ целиот свет, така се шират и заразните болести. Дури и во оваа модерна ера, појавите на епидемија се скоро постојани, иако не секоја појава достигнува пандемично ниво како што е вирусот Ковид-19.
Денешната визуелизација прикажува некои од најсмртоносните пандемиии во историјата, од “Антонината чума” до тековниот настан Ковид-19.
Временска рамка на историски пандемии
Заразите и болестите го мачат човештвото уште од најраните денови.
Широко распространетата трговија создаде нови можности за интеракција меѓу човекот и животните кои ги забрзаа ваквите епидемии. Маларија, туберкулоза, лепра, грип, сипаници и други за прв пат се појавија во текот на годините.
Што повеќе станаа цивилизирани луѓето – со поголеми градови, повеќе егзотични трговски патишта и зголемен контакт со различни популации на луѓе, животни и екосистеми – толку е поголема веројатноста за појава на пандемии.
Еве некои од најголемите пандемии што се појавија со текот на времето:
И покрај упорноста на болестите и пандемиите низ историјата, постои еден постојан тренд со тек на времето – постепено намалување на стапката на смртност. Подобрувањата во здравството и разбирање на факторите што инкубираат пандемии се моќни алатки за ублажување на нивното влијание.
Гневот на боговите
Во многу антички општества, луѓето верувале дека духовите и боговите им нанеле болест и уништување на оние што го заслужиле нивниот гнев. Оваа ненаучна перцепција честопати доведувала до катастрофални реакции што резултираа во смрт на илјадници, ако не и милиони.
Увоз на болест
Практиката на карантин започнала во 14 век, во обид да ги заштити крајбрежните градови од епидемии на чума. Внимателните пристанишни власти барале бродовите што пристигнуваат во Венеција од заразените пристаништа да седат во бродот 40 дена пред да се истоварат – потекло на зборот карантин од италијанскиот „quaranta giorni“, или 40 дена.
Еден од првите случаеви на потпирање на географија и статистичка анализа било во средината на 19 век во Лондон, за време на појавата на колера. Во 1854 година, д-р Џон Сноу дошол до заклучок дека колерата се шири преку загадена вода и одлучил да ги прикаже податоците за смртност во соседството директно на карта. Овој метод открил група на случаи кои се заразиле од специфична пумпа од која луѓето ја црпеле својата вода.
Следење на инфективноста
Научниците користат основна мерка за да ја следат инфективноста на некоја болест наречена репродукциски број – позната и како R0 или „R ништо“. Овој број ни кажува колку подложни луѓе, во просек, секое болно лице ќе зарази.
Сипаниците се на врвот на списокот, со опсег R0 од 12-18. Ова значи дека само едно лице може да зарази, во просек, од 12 до 18 лица во невакцинирано население.
Додека сипаниците можат да бидат највирулентни, напорите за вакцинирање и имунитет можат да го спречат нејзиното ширење. Колку повеќе луѓе се имуни на некоја болест, толку е помала веројатноста за размножување, со што вакцинациите се клучни за да се спречи повторното појавување на познати и излечиви болести.
Тешко е да се пресмета и прогнозира вистинското влијание на Ковид-19, бидејќи епидемијата сè уште трае, а истражувачите сè уште учат за оваа нова форма на коронавирус.
Урбанизација и ширење на заразата
Стигнавме таму каде што започнавме, со растечки глобални конекции и интеракции како движечка сила зад пандемијата. Од малите племиња до метрополите, потпирањето на човештвото едни на други, исто така, предизвика можност за ширење на болести.
Урбанизацијата во светот во развој носи повеќе и повеќе рурални резиденти во погусти населби, додека зголемувањето на населението врши поголем притисок врз животната средина. Во исто време, патничкиот воздушен сообраќај скоро двојно се зголеми во изминатата деценија. Овие макро трендови имаат големо влијание врз ширењето на заразни болести.
Бидејќи организациите и владите од целиот свет бараат од граѓаните да практикуваат социјално дистанцирање за да се намали стапката на инфекција, дигиталниот свет им дозволува на луѓето да одржуваат врски и трговија како никогаш досега.
Пандемијата Ковид-19 е во рани фази и очигледно е невозможно да се предвиди неговото идно влијание.
