Иако законот јасно ги утврдува обврските на работодавачите, сè почесто се поставува прашањето – како да се бориме кога платата доцни или воопшто не пристигнува?
Адвокатката Стаменковиќ објаснува дека неисплатените плати се една од најчестите причини зошто работниците посегнуваат по правни средства. Покрај очигледниот финансиски проблем, доцнењето на платата предизвикува губење на довербата, ги оштетува односите во работната средина и често води до тужби против работодавачите.
Вработениот има право на плата утврдена во согласност со закон, општиот акт и договор за вработување. Основните елементи на платата се исто така пропишани, додека општиот акт, односно договорот за вработување, ги регулира елементите врз основа на кои се одредува износот на платата на вработениот.
„Договорот за вработување, меѓу другото, го содржи и паричниот износ на основната плата на денот на склучување на договорот за вработување, елементи за утврдување на основната плата, учинок на работата, надоместок на плата, зголемена плата и други бенефиции на вработениот, рокови за плаќање…“ објаснува адвокатката.
Законот предвидува право на заработка дури и во случаи кога вработениот не работи, под услов отсуството да е оправдано. Ова вклучува празници, годишен одмор, платен одмор, итн. Износот на надоместокот потоа се пресметува врз основа на просечната плата во последната година.
Кога платата доцни – што може да направи вработениот?
Во случај работодавачот да доцни со исплатата на платите, вработените имаат права загарантирани со закон. Иако најефикасното средство за заштита е тужба за исплата на долг на име на неисплатени или недоволно исплатени плати, на вработените им се препорачува писмено да го контактираат работодавачот со барање за известување за причините за доцнењето на исплатата и рокот во кој ќе бидат исплатени платите.
„Доколку работодавачот го игнорира ова барање, вработениот има право на судска заштита за исплата на плата со законска затезна камата. Постапката за исплата на придружната плата, надоместокот или разликата до износот на придружната плата и надоместокот подразбира обврска на тужителот да ги докаже износите што се бараат со тужбата, што често се прави дури и пред да се поднесе обвинението врз основа на наодите и мислењата на експерти од економската и финансиската професија“, вели Стаменковиќ.
Таа истакнува дека тужениот работодавач има обврска да докаже дека платата е исплатена. Доколку не го стори тоа, судот го одобрува тужбеното барање на тужителот и го обврзува работодавачот да му исплати на вработениот, покрај главниот долг и законска затезна камата, исто така да му плати даноци и придонеси за задолжително социјално осигурување на вработениот на име на соодветните износи.
Можеби звучи изненадувачки, но дури и оние кои немаат формален договор за вработување, но сепак работат како вработени секој ден, имаат право на надомест. Доколку постои доказ дека некој работел кај работодавач во услови што ги имаат сите карактеристики на работен однос – тој вработен има право на заработка, придонеси и трошоци за превоз.
„Работата во сивата зона не смее да биде пречка за остварување на основните права“, нагласува адвокатката.
Покрај самиот трансфер на пари, работодавачот мора да му достави на вработениот извод од плата – најдоцна до крајот на месецот за претходниот месец. Дури и ако платата не е исплатена, пресметката мора да се достави, со јасно образложение за причината. Доколку се изврши плаќањето, можно е да се достави електронска пресметка. Содржината на овој документ е пропишана со прописите и мора да ги содржи сите елементи на заработката – од основна плата до надоместоци и придонеси.
Адвокатот им советува на вработените да чуваат документи како што се договори, изводи од плати, анекси, решенија…
„Сето ова може да биде доказ во евентуален спор. Рокот за барање плата е три години од денот кога настанала обврската, па затоа одлуката за покренување на постапката не треба да се одложува. Исто така, се препорачува вработениот да се обрати на стручно лице за совет“, заклучува адвокатката.
