Додека просечната месечна плата во Македонија надминува 40.000 денари, а минималната се движи околу 24.000 денари, реалната вредност на македонската работна сила на европскиот пазар останува значително потценета.
Во очите на работодавците од западноевропските држави, македонскиот работник чини многу малку – но не поради недостаток на способност или знаење, туку поради условите и системските слабости во самата земја.
„Работам во текстилната индустрија веќе 15 години. Јас ја обучувам новата генерација, а земам плата од 28.000 денари. За истиот труд во Словенија, мојата пријателка зема 1.200 евра“, вели Гордана Цветановска од Штип.
Таа е само една од многуте кои чувствуваат дека нивниот труд е девалвиран.
Во споредба со просечните плати во Европската Унија, каде минималната плата ретко е под 800 евра, Македонија заостанува неколку децении.
Во Германија, минималната саатница е 12,41 евра, додека во Македонија таа е околу 1,5 евра – разлика која тешко може да се оправда само со различните економски реалности.
Но, зошто е толку ниска вредноста на македонската работна сила?
Според економистот Ведран Кузмановски, проблемот е системски:
„Имаме ниска продуктивност, ограничена индустриска модернизација и ограничен пристап до поголеми пазари. Работникот не е виновен – тој работи исто напорно, понекогаш и повеќе од својот колега од Австрија. Но кога нема инвестиции, нема додадена вредност, тогаш и платата останува ниска“.
Друга причина е и недоволниот притисок од синдикатите, како и високата стапка на непријавена работа, што дополнително ја намалува официјалната вредност на трудот.
Според податоци од домашни истражувања, речиси секој петти работник работи без формален договор – што значи дека нема ниту социјално, ниту пензиско осигурување.
„Ако Македонија сака да ги задржи младите, мора да престане да ја третира својата работна сила како потрошен ресурс“, предупредува социологот Љубица Маџовска. „Не станува збор само за пари. Станува збор за достоинство. Кога платата ти е доволна само за сметки и за основна храна, тогаш знаеш дека некој не ја вреднува твојата работа“.
И додека многумина го гледаат решението во иселување и барање подобри услови на Запад, експертите предупредуваат дека ваквиот тренд може да резултира со сериозна демографска криза.
Ако трудот не се вреднува дома, тогаш тешко дека ќе има кој да работи утре.
Колку чини македонскиот работник? Според бројките – премалку. Според напорот што го вложува – далеку повеќе. Потребна е длабока реформа, не само економска, туку и културна, за трудот конечно да добие вистинска цена. И вредност.
Б.З.М.
