Ако 2022-ра година покажа нешто, тоа е дека изобилството и цената на енергијата се од витално значење за здравјето на глобалната економија, пишува финансискиот новинар Филип Коган за „Financial Times“.
Индустриската револуција од 18 век имаше многу причини, но неопходен предуслов беше замена на човечката и животинската енергија со јаглеродно гориво во форма на јаглен. Во 19 и 20 век, светската економија беше трансформирана со употреба на нафта во транспортот и во други области, како и со мајсторството на електричната енергија.
Во модерната ера, закрепнувањето по 1945-та година во Европа и во САД беше потпомогнато од четвртина век евтина нафта. Падот во стагфлација во средината на 1970-тите беше поврзан со четирикратното зголемување на цената на нафтата од страна на ОПЕК во 1973-та година, а закрепнувањето во 1980-тите се совпадна со уште еден пад на цената на суровата нафта. Конечно, имаше дополнителен скок на цената на нафтата пред финансиската криза 2007-2009 година.
Сегашното опкружување комбинира нагло зголемување на цените на енергијата со ограничувања во снабдувањето во форма на намален извоз на руски гас во Западна Европа. Ако ова е ехо на 1970-тите, така е и сегашната комбинација на зголемена инфлација и слаби економски перформанси.
Дел од оваа нестабилност е поврзана со концентрацијата на енергетските ресурси во границите на авторитарни, а понекогаш и непријателски територии – Русија и Блискиот Исток. Човек може да го сфати ова како геополитичка чудење – варијанта на „проклетството на ресурсите“. Ако една земја има енергетски резерви, тоа создава потенцијал за диктаторски режим да ги искористи тие резерви и да ја задржи власта.
Сето ова значи дека секој обид да се погледне долгорочната перспектива на пазарите или економијата мора да го земе предвид веројатниот тек на цените на енергијата и природата на снабдувањето со енергија. Охрабрувачки, историјата покажува дека на среден рок, скоковите на цените на енергијата го сеат семето за пресврт. Или се прилагодува побарувачката (на пример, потрошувачите се префрлија на автомобили со поекономична потрошувачка на гориво по 1970-тите), или производителите се инспирирани од високите цени за да најдат нови извори на снабдување (како што се нафтата и гасот од шкрилци).
Но, сегашната криза напаѓа во време кога светот се обидува да се справи со поинаков проблем: климатските промени. И многу земји поставија амбициозни цели да ја намалат нивната зависност од фосилни горива до средината на векот. Оваа политика ќе бара забележителни промени во начинот на кој светот ја организира својата економија.
Во својата книга „Како навистина функционира светот“, експертот за енергија Вацлав Смил истакнува дека современото производство на храна во голема мера зависи од фосилните горива, особено преку азотни ѓубрива, кои ги зголемуваат приносите. Како резултат на тоа, светот премина од обезбедување на соодветна храна за околу 890 милиони луѓе во 1950-та година до обезбедување доволно храна за 7 милијарди луѓе во 2019-та година.
Не би било можно да се нахранат толку многу луѓе со земјоделски сектор зависен од рециклирање на органски отпад. Префрлањето од месо на вегетаријанска исхрана може малку да помогне. Но, некои растенија, како што се доматите одгледувани во загреани оранжерии, имаат многу високи потреби за енергија.
Смил, исто така, укажува на огромната количина на енергија што се користи за производство на пластика (од витално значење за здравството и многу други индустрии), како и на челикот и бетонот на кои се гради инфраструктурата. Ветерните турбини можат да понудат алтернатива на фосилните горива како извор на енергија. Но, нивните основи се направени од бетон, кулите и роторите се направени од челик, а сечилата се направени од смола.
Сето ова може да објасни зошто политичарите спремно даваат ветувања дека ќе ја намалат употребата на фосилни горива на некој далечен датум, додека бавно ги спроведуваат практичните мерки за веднаш да ја намалат потрошувачката на фосилни горива.
Дури и подготвените влади имаат потешкотии да направат пробив за проблемот. И покрај обемната програма за производство на обновлива енергија, Смил пишува дека уделот на фосилните горива во снабдувањето со примарна енергија на Германија е намален од само околу 84 отсто во 2020-та година на 78 отсто денес. Дури и по сите меѓународни протоколи и самити, глобалната потрошувачка на фосилни горива се зголеми за 45 отсто во првите две децении од 21-от век, во голема мера благодарение на економскиот раст на Кина.
Инвеститорите не можат да си дозволат да го игнорираат ова прашање. Но, тие мора да направат тешка пресметка за тоа дали владите ќе се обидат да ги исполнат своите цели за јаглерод или ќе се препуштат на непријателски електорат. И ако владите се откажат од своите ветувања, инвеститорите мора да пресметаат до кој степен штетата предизвикана од климатските промени (неуспехот на земјоделските култури, поплави, спорови за оскудни водни ресурси) ќе му наштети на економскиот раст. Правилната енергетска реалност е голема долгорочна одлука за инвеститорите.
