Цената на природниот гас во ЕУ достигна рекордни нивоа и според многумина, една од причините за тоа е либерализацијата на пазарот. Европските земји почнаа постепено да ги напуштаат долгорочните договори и да се потпираат на испораките на природен гас на самото место, но сега цената на размената на гас е на рекордно високо ниво и почнуваат да доаѓаат стравувањата дека промената е грешка.
Во текот на последната деценија, краткорочните договори и пазарните набавки заштедија милијарди евра од испораките на природен гас, напиша аналитичарот Петер Зениевски во коментар за Меѓународната агенција за енергетика (ИЕА). Во последниве месеци, едноставно се појави обратната страна на либерализацијата и земјите од ЕУ беа изложени на флуктуации на цените на увезениот гас.
Но, дури и без ориентација за слободна трговија, членовите на заедницата би платиле околу 30 милијарди евра повеќе во 2021-ва година, доколку цената на природниот гас сè уште е поврзана со цената на нафтата. Во исто време, самото тргување и заштеди на ЕУ околу 70 милијарди евра од 2010-2020 година.
Пред почетокот на векот, повеќето земји на ЕУ се потпираа на долгорочни договори за природен гас, обично врзани за цената на нафтените пазари, систем познат како индексирање на нафта. Тоа доведува до навистина стабилни цени, кои овозможуваат и инвестиции во развој на нови проекти, изградба на гасоводи и терминали за течен гас. Сепак, залихите не ги задоволуваат променливите потреби на земјите, како што тоа го прави пазарот.
Сега цената на гасот веќе не е индексирана за нафтата и зависи од конкуренцијата меѓу добавувачите – течниот природен гас од САД предизвика револуција на пазарите пред неколку години, од купувачите и другите пазарни сили.
Либерализацијата не може да се нарече грешка долгорочно и од друг аспект, вели експертот. Со новите намери за поголем дел од обновливите извори на енергија, на земјите од ЕУ ќе им треба поголема флексибилност во снабдувањето.
Според барањата на ЕУ и сценаријата изработени од ИЕА за енергетска транзиција помеѓу 2020-та и 2030-та година, потрошувачката на гас во заедницата ќе се намали за околу 10 милијарди кубни метри годишно. Во исто време, пак, домашното производство опаѓа побрзо од очекуваното. Но, гасоводите и терминалите за течен гас изградени во последните години ја покриваат разликата.
Но, проблем за пазарите е побарувачката на гас од економиите во развој во Азија, што значи дека во наредните години ќе има периоди на нестабилност на пазарот. Затоа треба паралелно да се развиваат целите на Брисел за енергетска ефикасност, обновливи извори на енергија и складирање на енергија, што ќе доведе и до пад на потрошувачката на природен гас.
