Некоординираноста на институциите, некои ситни пропусти во легислативата, неусогласеност во работното време на службите, процедурални грешки….. доведуваат до дисфункција на системот и негова парализираност. Ние можеби сме навикнати да живееме со нив, но кога станува збор за странците кои доаѓаат во Македонија, нивното соочување со нив предизвикува негативен ефект, во крајна линија создавајќи за државата слика дијаметрално спротивна од посакуваната.
Станува збор за сложена проблематика што бара мошне широка опсервација, со анализа на сите фактори што би можеле да влијаат врз тоа каков ќе биде конечниот суд за нас самите, за нашата држава. Но, за секој индентификуван проблем треба отворено да се зборува, со цел доколку е можно да се изнајде начин за негово надминување.
Првиот пример се провлекува низ системот како некој, со компјутерски речник кажано, „вирус“ што одвнатре го подјадува истиот.
Легислативата дозволува граѓаните во Република Македонија да имаат право на двојно државјанство. Тоа е се во ред, доколку истата легислатива не креира недоследност која на тие наши граѓани без нивна вина ќе им создаде непријатности.
Наш граѓанин покрај македонско има и државјанство на друга држава, во конкретниот случаја австралиско. Човекот се обидува со валиден патен документ – австралиски пасош да излезе од Република Македонија. Се е тоа попусто кога на граничниот премин полицискиот службеник му соопштува дека вооппшто не може да ја напушти земјата бидејќи, нема регистриран влез во Република Македонија со истата патна исправа.
Станува збор за лице кое повеќе од две децении живее и работи во Австралија, а во Македонија доаѓа на неколку години и тоа фигурира како турист. Лицето било вратено од граница, независно австралискиот пасош признаен низ целиот свет.
Случката го натера да отиде во полиција, да го врати македонскиот пасош и во крајна линија да се откаже од матичното државјанство, за да се поштеди од слични непријатности во иднина. Такви случаи има многу, и со државјани на други европски и прекуокеански земји, но и со странски државјани кои покрај матичното имаат и македонско државјанство, а се со адреса и место на живеење во РМ.
Вториот пример се случува пред неколку седмици, конкретно на 21 април годинава. Случајот ќе останеше незабележан доколку по некоја случајност новинарите од локалните охридски и дописниците на националните медиуми не беа на охридскиот аеродром да ги пречекаат туристите од Турција со првиот сезонски лет од Истанбул.
На аеродромот затекнавме двајца државјани на Република Франција кои од процедурални причини не можат да ја напуштат Македонија.
Имено, поради сторен сообраќаен прекршок некаде кај Тетово им е издаден платен налог за казна во износ од 40 евра. Заради наплата на казната на брачниот пар од Франција полицијата им ги одзела патните исправи додека не ја платат изречената глоба. Се е тоа во ред доколку за нивна несреќа прекршокот го направиле во недела. Французите, немаат каде да ја платат казната. Со автомобилот оделе низ градовите во западна Македонија, обидувајќи се попусто да најдат шалтер каде да ги уплатат парите. Завршуваат на охридскиот аеродром, каде исто така нема шалтер за наплата на платен налог. Попусто службениците од аеродромот и некои од нас новинарите се обидувавме да најдеме некакво решение кога во недела решение за таков вид проблем нема. Мора да ни е јасно дека такво нешто во Франција не може да се случи, да сакате да платите казна, а да не можете да го сторите тоа само затоа што банките и поштите не работат во неделите. Казна во државите на ЕУ полицијата може да ги наплати не лице место, а за да нема обиди за поткуп, наплатата се врши со банкарска картичка со фискален апарат. Таа опција кај нашата полиција ја нема.
Крајниот епилог, странците сакале-нејќеле, наместо истиот ден да заминат како што било планирано за Албанија, беа присилени да преноќат во Македонија и да се изложат на дополнителни трошоци…
Како последен во оваа пригода вреди да се спомене најсвежиот пример, од пред неколку дена, кога на експерт од Колумбија, инаку пријавен како учесник на Меѓународна научна конференција во Охрид, и на неговата сопруга не им е дозволен влез во РМ.
Од МВР со појаснување дека според позитивните законски прописи имале основа односно овластувања да ги вратат странците при нивното доаѓање на аеродромот во Скопје.
Јасно е дека насекаде во светот полицијата има право да одбие влез на лице во земјата доколку постои причина како во случајот немање соодветна виза за престој во РМ. Тоа е сосема оправдано, мора да се почитуваат процедурите за влез во Македонија. Но, можеби вреди да се осмисли правна процедура што би оставила можност да може да се издаде краткотрајна виза за влез во земјата, особено кога се работи за специфични случаи како наведениот.
Колку е добро да се забрани влез во земјата на високообразован академски граѓанин, кој доаѓа од држава потписничка на Шенгенскиот договор, кој имал уредно платена котизација за учеството на конференцијата, со однапред обезбедено сместување во хотел во Охрид за него и неговата сопруга. Да е случајот уште покомпликуван, неговата сопруга била во петти месец бременост. За неа имало слободно место да се врати во Цирих со истиот авион со кој допатувала во Скопје, што не било случај со нејзиниот сопруг…
И нашиот научник Виктор Груев, човекот за кој слушна целиот свет преку неговите откритија на очила за детектирање на канцерогени клетки и камерата за спектрална анализа на водата, со непријатно искуство на скопскиот аеродром.
Тој изјави дека од сите места во светот каде одел да работи на истражувања, почнувајќи од САД, Австралија, преку Аргентина, Мексико, со проблем околу опремата што ја носел единствено се соочил на влез во Македонија. Едноставно, никој не му верувал дека се работи за негов изум…
Вакви примери има доста и би било неодговорно да се дозволи нивно повторување само затоа што се случуваат на некој друг. Сам се наметнува заклучокот дека ваквите институционални пропусти мора да се решаваат, секој пример на недоследност да биде сам по себе иницијатор за преземање мерки за негово остранување.
Александар Бачиќ
