Со години државата истура пари за субвенции во македонското производство на домати. Ама на крајот, што добиваме?
Рафтовите во маркетите се полни со домати од Албанија, Грција, Турција… Што би рекле луѓето: нашите ги гледаме како се сушат на нивите, додека ние јадеме увозно.
Илија Миленков од едно велешко село веќе и сам не знае зошто сè уште се мачи со доматите.
„Секое лето ја пасам нивата, земам некоја субвенција за површина… и толку. Што ми вреди кога не можам да ги продадам за да ги покријам макар ѓубривото и водата?“ раскажува тој со горчлив глас.
А околу нас? Таму механизација, поддршка за набавка на нова опрема, фокус на тоа да излезе производ за пазар – не само на хартија да стои дека нешто си посеал. Па нормално, нивните домати стигнуваат кај нас и тоа поевтино.
Експертите кои ја следат аграрната политика велат дека проблемот лежи токму во овој модел.
„Ние плаќаме за посеано. Не нè интересира дали тоа завршило на пазарот, дали има квалитет, дали човекот воопшто продал. И потоа се чудиме зошто има толку голем увоз“, објаснуваат познавачите.
Се предлага нешто поинакво – ајде да плаќаме за тоа што е навистина откупено. За тоа што се изнело на пазар. Инаку, ќе продолжиме да истураме буџетски пари за производ што, ете, можеби никој не го јаде.
И бројките се прилично трезнечки: лани Македонија увезла повеќе од 12.000 тони домати, најмногу од Албанија. Во исто време, нашите земјоделци молат за откуп и фер цена. А логистика? Ладилници? Организиран пласман?
„Да нè видиш кога ни нудат по 10 денари за килограм“, вели Јадранка Стојанова од Кривогаштани. „Ако соберам колку давам за семе, гориво, вода, работници… ми доаѓа да седнам на патот и да ги оставам тракторите да поминат преку мене“.
Некои агроекономисти упорно повторуваат: мора да ја пресечеме оваа лоша пракса.
Тие предлагаат неколку чекори — директно да се врзе субвенцијата за откупен производ, да се воведе гарантирана минимална цена, да се има план кога да се контролира увозот (барем додека трае домашната берба), и конечно да се инвестира во ладилници, складишта и кооперативи.
„Инаку ќе останеме само со партиски реклами и со туѓо овошје и зеленчук на трпеза“, додаваат експертите. „Како можеме да субвенционираме домати, а државните установи да купуваат албански?“
Од Министерството за земјоделство велат дека подготвуваат нова стратегија. Ама земјоделците со кои разговаравме само превртуваат со очите.
„Стратегии сме виделе и сме чуле, колку сакаш“, се смее Миленков. „Мене не ми требаат стратегии на хартија. Ми треба пазар. Ми треба да знам дека кога ќе ги береме доматите, нема да ги давам за багатела. Толку.“
И додека македонските домати се печат на летното сонце и молат некој да ги купи, потрошувачите во супермаркетите без да знаат полнат торби со странско.
Б.З.М.
