На прагот на нова енергетска ера, фосилните горива – некогашниот двигател на глобалниот економски раст – сè повеќе се наоѓаат во сенка на обновливите извори на енергија.
Светот сè почесто се свртува кон чисти технологии, пред сè од еколошки, но и од геополитички и економски причини.
Според најновиот извештај на Меѓународната агенција за енергија, глобалната побарувачка за јаглен и нафта би можела да го достигне својот максимум во следните 5 до 7 години, а потоа постепено да опаѓа.
Причината е очигледна – засилениот притисок од јавноста, законодавците и научната заедница за намалување на емисиите на стакленички гасови. Како дел од глобалната борба против климатските промени, повеќе од 150 земји веќе имаат поставено цели за јаглеродна неутралност до средината на овој век.
„Ниту еден економски модел не може да ги оправда долгорочните инвестиции во фосилни горива кога алтернативите стануваат сѐ поевтини и поефикасни“, изјави Бобан Филипов, енергетски консултант.
Тој предупредува дека владите што ќе продолжат да инвестираат во јаглен или гас, ризикуваат да останат со „замрзнати“ средства – проекти кои наскоро ќе станат неисплатливи.
Дури и некои од најголемите производители на фосилна енергија започнуваат со адаптација. Едни од најголемите компании веќе најавија огромни вложувања во соларни и хидроелектрични капацитети, обидувајќи се да го задржат пазарниот удел во свет каде што батериите, ветерниците и фотонапонските панели стануваат новиот статус кво.
Сепак, преодот нема да биде лесен. Десетици милиони луѓе сè уште зависат од работни места поврзани со фосилната индустрија. Цели држави – како оние во Блискиот Исток или Централна Азија – си ја градеа економската стабилност врз извозот на нафта и гас. За нив, заминувањето од фосилниот модел ќе значи потреба од сериозни економски реформи.
„Не смееме да заборавиме дека транзицијата не е само технолошка – таа е и социјална. Без планови за праведна транзиција, ќе се соочиме со отпор од работниците, локалните заедници, па дури и од цели региони“, предупредуваат експертите.
Заклучокот е јасен – мракот не доаѓа за човештвото, туку за индустриите што одбиваат да се менуваат. Фосилните горива можеби сè уште имаат улога во краткорочниот период, но иднината припаѓа на обновливата, чиста и одржлива енергија.
Она што останува отворено е прашањето – дали светот ќе ја направи промената доволно брзо за да ги избегне последиците од климатскиот колапс?!
Б.З.М.
