Во сенката на урбаниот бизнис и гласните индустриски зони, тивко, но истрајно, никнуваат мали производствени погони во руралните места на Македонија.
Без да бараат големо внимание и државни фанфари, овие мали фабрики стануваат клучен двигател на локалната економија, создаваат работни места и дури извезуваат на меѓународни пазари.
Селата околу Прилеп, Битола и Велес можеби звучат како локации од географски учебник, но во реалноста се адреси на економска надеж и отпорност.
Во Долненско, скромна хала од 300 квадратни метри крие мала фабрика за производство на дрвени кујнски елементи.
Младиот сопственик Јовче, кој се вратил од Германија пред три години, денес вработува 7 луѓе од соседните села.
„Немав голем капитал, но имав идеја и вештини. Почнав со едeн стар циркулар, а денес испраќаме нарачки во Австрија и во Чешка. Најважно ми е што тука, дома, ги задржувам луѓето“, вели Јовче.
Слична приказна има и во Битолско, каде две сестри, Елена и Марина Илиеви, отворија мини млекарница во која произведуваат козјо сирење по традиционален рецепт.
Првично продавале само во градот, но откако ги вклучиле своите производи на една германска онлајн платформа за занаетчиска храна, побарувачката нагло пораснала.
„Секој литар млеко доби смисла. Сега откупуваме од цело село. Најубавото е што со нашата работа ја оживеа и локалната сточарска традиција“, истакнува Елена, држејќи парче старо козјо сирење за проба.
Во Велешко, пак, на висорамнината меѓу планините, работи мала фабрика за сушени шумски плодови.
Сопственикот Љупчо, кој порано бил туристички водич, ја претворил љубовта кон природата во бизнис.
„Собирачите ни носат печурки, боровинки, шипки… ние ги сушиме и пакуваме. Соработуваме со еколошки продавници во Словенија и Хрватска. Се чини како ништо, ама секој месец плаќам плати на 12 луѓе“, вели Љупчо, покажувајќи на вреќи со сушени буковки и вргањ.
Експертите велат дека овие микро-претпријатија се пример за тоа како руралните заедници можат да прераснат во самостојни економски единици.
„Потребно е само малку иницијатива, поддршка со обуки и олеснет пристап до пазарот“, коментираат економистите.
Според нив, локалното производство, особено ако е поврзано со извоз, има потенцијал да ја намали внатрешната миграција и да придонесе кон економскиот баланс меѓу градот и селото.
И додека големите компании се борат со трошоци и бирократија, малите фабрики во руралните средини, иако невидливи на радарите на јавноста, покажуваат дека успехот понекогаш расте тивко — меѓу планините, шумите и полињата, каде што економијата се гради на занает, доверба и истрајност.
Б.З.М.
