Во последните денови, нашироко се дискутираше за мировниот план на САД за Украина, кој требаше да му биде презентиран на Киев за време на преговорите во Париз пред велигденските празници.
Ниту една земја официјално не ја потврди веродостојноста на публикациите, според кои се очекува Украина де јуре да го признае Крим како руска територија, и де факто – преостанатите четири окупирани региони – Запорожје, Донецк, Херсон и Луганск. Но, коментарите на високо ниво јасно ставаат до знаење дека токму ова се идеите на американскиот претседател Доналд Трамп за завршување на војната.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски е категоричен дека нема да признае ниту еден дел од украинската територија како руски и ќе ги смета четирите региони и автономната република Крим за „привремено окупирани територии“. Ова предизвика раскол и одбивање на државниот секретар Марко Рубио да лета за Лондон за следната рунда разговори.
Во британскиот главен град, нивото на разговор беше спуштено на советници, кои, сепак, подготвија акционен план, објасни Зеленски за време на брифингот од Преторија, додавајќи дека документот му бил презентиран на Трамп.
Финансиска компензација и обнова на Украина
„Reuters“ истакнува дека има пристап до двата предлози – и почетниот американски план и европските верзии (украинската позиција е поддржана од Франција, Велика Британија и Германија). Тие содржат претходно неспорни точки, вклучително и исплата на репарации за Украина. Според американскиот предлог, Украина би била обновена и би добила финансиска компензација за штетата предизвикана од војната, но без да се наведува изворот.
Во позицијата на Украина, надоместокот ќе се исплати од замрзнатите руски средства, кои изнесуваат околу 300 милијарди долари. Обезбедувањето на овие средства за Киев е една од црвените линии на Русија досега. Москва негира одговорност за штетата предизвикана на Украина и смета дека запленувањето на замрзнатите средства е кражба, заканувајќи се со одмазда.
САД, исто така, го забележуваат потпишувањето на договорот за пристап до средствата што Украина ќе ги добие од експлоатацијата на природните ресурси. Нема детали ниту овде, но САД и Украина потпишаа Меморандум за намери и сè уште не составиле договор за основање на фондот.
Црвените линии
Во врска со украинските црвени линии во планот, кој наводно го развил Стив Виткоф, претставникот на Белата куќа за Блискиот Исток, Крим е признат како руска територија. Де факто, Русија ја добива и целата област Луганск (од која моментално контролира околу 99% од административните граници) и регионите Донецк, Запорожје и Херсон – по линијата на контакт. Русија ќе се повлече од Харковскиот регион, а Украина ќе има пристап до Днепар и контрола врз Кинбурнскиот Провлак.
САД ќе го преземат управувањето со нуклеарната централа Запорожје, а таа ќе снабдува електрична енергија и за Украина и за Русија.
Во оваа точка, разидувањето со украинската позиција не е само признавањето на Крим, туку и низата на дејствија. Според Киев, оваа опција треба да се постигне по прекинот на огнот и почетокот на преговорите меѓу Русија и Украина, односно треба да се договорат позиции, а не да се претпоставуваат пред да се постигне примирје.
Украина е исто така против предавање на контролата врз нуклеарната централа. Володимир Зеленски веќе изјави дека ќе работи само под управување на „Енергоатом“. Американскиот предлог предвидуваше и заедничко користење на браната Каховка, но таа беше уништена во јуни 2023-та година, кога Украина требаше да ја започне својата офанзива против Запорошката област. Поплавата на реката Днепар предизвика еколошка катастрофа и ја запре украинската офанзива во областа.
Украина и Европа инсистираат на укинување на санкциите дури откако ќе се постигне прекин на огнот, а тоа треба да се случи постепено, а не одеднаш, како што е напишано во договорот со САД.
Вашингтон сè уште дава безбедносни гаранции за Украина, но веројатно нема да учествува во нивното обезбедување. Гаранти ќе бидат европски земји и секоја друга неевропска земја што сака да се придружи. САД не даваат дополнителни објаснувања по ова прашање, но категорично забележуваат дека Украина нема да биде членка на НАТО, но ќе ѝ биде дозволено да ја продолжи постапката за членство во ЕУ.
Во однос на гаранциите, Украина не сака ограничувања за големината на армијата, како и обврска од САД и договор сличен на чл. 5-та на НАТО, која би ја заштитила Украина од нов руски напад.
Во својот предлог, Украина не коментираше за членството во НАТО, но пред неколку дена Володимир Зеленски истакна дека тоа не може да биде вклучено во мировниот план за преговорите. Ако Украина се откажува од членството во НАТО, од што се откажува Русија, праша тој за време на брифингот во Киев.
