Blue Origin, вселенската компанија на милијардерот Џеф Безос, за прв пат лансираше ракета во орбитата, фрлајќи ја ракавицата во лицето на Илон Маск и неговата компанија SpaceX.
Ракетата New Glenn првично требаше да биде лансирана на почетокот на оваа недела, но беше одложена поради технички проблеми.
Ракетата на компанијата на Безос беше лансирана од вселенската станица Кејп Канаверал во Флорида во 2:02 часот по локално време.
Вработените во Blue Origin и толпата собрана во близина на Кејп Канаверал ракоплескаа додека ракетата висока 98 метри јуришаше во орбитата.
Но, компанијата не успеа да го приземји главниот ракетен мотор или засилувач на New Glenn на платформа во Атлантскиот Океан.
Ова означува нова трка меѓу двајцата најбогати луѓе во светот за превласт во вселенската борба.
И двајцата сакаат да го наполнат небото со повеќе сателити, да водат приватни вселенски станици и да обезбедат транспорт за редовни патувања на луѓето до Месечината.
Ракетата New Glenn е именувана по Џон Глен, првиот американски астронаут кој орбитирал околу Земјата пред повеќе од 60 години.
Ракетата е помоќна од ракетата што најчесто ја користи SpaceX – Falcon 9.
Може да носи повеќе сателити, а Безос сака да го користи во проект кој директно би му бил ривал на Starlink на Маск.
Ракетата на Безос следи по низа успеси на SpaceX на Илон Маск, вклучувајќи го и првото светско достигнување минатата година, кога успеа да врати дел од колосалниот Starship директно на лансирната рампа.
И двете ривалски вселенски фирми на овие милијардери се основани пред повеќе од 20 години.
Што постигнаа SpaceX и Blue Origin?
SpaceX ја испрати ракетата Falcon 1 во орбитата во 2008 година и првпат испорача товар на Меѓународната вселенска станица (ISS) во 2012 година.
Сега има извршено повеќе од 400 лансирања на ракетата Falcon 9, транспортирајќи сателити во вселената, како и екипаж и товар до ISS.
„Blue Origin“ лансираше сопствена ракета „New Shepard“ на 28 летови, од кои девет носеа луѓе во вселената, но не и во орбитата.
Двете компании го совладале контролираното слетување и повторната употреба на ракетните засилувачи, отворајќи го патот за многу поевтино патување во вселената.
SpaceX разви две поголеми вселенски летала – Falcon Heavy, кој е во употреба, и најголемото и најмоќното вселенско летало некогаш изградено, Starship.
Starship досега има доживеано шест пробни летови – и неколку драматични експлозии.
Во октомври 2024 година, SpaceX постигна нешто што никој друг во светот досега го немаше постигнато – изведувајќи маневар со „стапчиња за јадење“, кога долниот дел од Starship се врати на лансирната рампа и беше фатен во лет од пар џиновски механички раце.
New Glenn на Blue Origin е поголема од Falcon Heavy, но помала од Starship.
Делот за засилување на New Glenn исто така беше направен да може повеќекратно да се користи.
По лансирањето, планот беше засилувачот да се одвои од остатокот од ракетата и да слета на специјално дизајниран брод именуван по мајката на Безос, Жаклин, кој е стациониран во Атлантскиот Океан.
Blue Origin, сепак, јасно стави до знаење дека очекувањата се ограничени, велејќи дека успешното слетување при првиот обид би било само „шлаг на тортата“.
Програмата за вселенски туризам на Blue Origin ги однесе најмладиот астронаут – 18-годишниот Оливер Дејмон – и најстариот – 90-годишниот Ед Двајт – до самиот раб на вселената, како и актерот Вилијам Шатнер од научно-фантастичната серија Star Трек и самиот Безос.
Актерот Вилијам Шатнер, кој го глумеше капетанот Кирк од 1966 до 1994 година во франшизата за научна фантастика на телевизија и филм „Ѕвездени патеки“, беше еден од патниците на летот на Blue Origin.
Зошто овие милијардери инвестираат во вселената?
Маск е шеф на X (поранешен Твитер), Tesla и SpaceX и е најбогатиот човек на светот.
Тој вели дека човечкиот вид мора да стане „мултипланетарен“ за сопствен опстанок и долго време зборува за визија за човечка колонија на Марс.
Излагајки ги плановите во 2016 година, тој рече: „Без некој со вистинска идеолошка посветеност, не изгледаше како да сме на некоја траекторија да станеме цивилизација на вселенски превоз“.
SpaceX веќе има неколку договори со американската вселенска агенција НАСА која е во сопственост на американскиот милијардер Илон Маск.
Од 1 јануари, Форбс го наведе Џеф Безос, основачот на компанијата за е-трговија Амазон, како втор најбогат човек во светот.
Безос поднесе оставка како извршен директор на Amazon во 2021 година за да се фокусира повеќе на Blue Origin.
Тој претходно рече дека сака да „изгради пат до вселената за нашите деца и нивните деца да можат да градат иднина“, додавајќи, „ние мора да го направиме тоа за да ги решиме проблемите овде на Земјата“.
Blue Origin вели дека е основан „со визија за еден милион луѓе кои живеат и работат во вселената во корист на Земјата“.
Но, некои ја критикуваат трката на милијардерите во вселената како слаба употреба на пари кои подобро би биле потрошени за прашања како што се климатските промени и вакцинацијата.
Бил Гејтс, ко-основачот на Мајкрософт, кој го помина поголемиот дел од својот живот како најбогат човек на планетата, изјави за Би-Би-Си во 2023 година: „Всушност е прилично скапо да се патува на Марс. „Можете да купите вакцини против сипаници и да спасите животи за 1.000 долари по спасен живот“, рече тој.
„Тоа е причина да не одите на Марс“, додаде тој.
„Ова е голем момент за Blue Origin“, вели д-р Џил Стјуарт, експерт за етиката и политиката на истражување на вселената во Лондонската школа за економија.
Успешното лансирање би ја „вратило вербата во компанијата, која сега и е очајно потребна бидејќи заостанувала зад SpaceX во минатото“, вели таа.
„Но, кога ќе се собере сето тоа и ќе се одземе, американската влада сака да има конкуренција меѓу повеќе компании за да можат потоа да поттикнат ефикасност и иновации“, додава таа.
Исто така, клучната битка можеби не е толку многу околу тоа кој може да лансира поголема ракета, туку кој ќе обезбеди владини договори.
Д-р Бледин Боуен, доцент по астрополитика на Универзитетот во Дурам, истакнува дека „во истражувањето и патувањето на вселената сè уште доминираат владините трошоци“ и дека „приватните компании претежно се натпреваруваат за владини договори“.
Што мислат Маск и Безос еден за друг?
Двајцата милијардери имаат прилично долга историја да се предизвикуваат еден со друг во јавноста.
На пример, во 2021 година, Blue Origin ја тужеше федералната влада поради договорот за лендер на месечината на НАСА во вредност од 2,9 милијарди долари што го загуби со SpaceX на Маск.
Blue Origin го загуби тој случај, но подоцна го доби својот договор за слетување на Месечината.
По пресудата, Маск на X објави меме од филмот Judge Dredd со текст „пресудено ти е“.
Тој, исто така, ја нарече компанијата на Безос „Su origin“ на X.
Д-р Стјуарт вели дека е веројатно дека ќе има повеќе тужби во иднина.
„Луѓето како Илон Маск сакаат да се преправаат дека тоа е Дивиот Запад и дека можат да прават што сакаат во вселената“. таа вели, „но во реалноста има многу безбедносни протоколи и еколошки процедури низ кои треба да поминат за да лансираат што било во вселената. „Постојат многу различни начини на кои работите можат да станат предмет на судски спор.
Во поново време, имаше шпекулации за тоа што би можело да значи блиската врска меѓу Маск и новоизбраниот претседател Доналд Трамп за учество на приватна компанија во американските вселенски програми.
Безос, сепак, за Ројтерс изјави дека не е загрижен.
„Илон многу јасно стави до знаење дека тоа го прави во јавен интерес, а не за лична корист“, вели тој.
„И јас го прифаќам неговиот збор за тоа.
И пред обидот за лансирање во понеделник, Маск му посака „среќа“ на Blue Origin во објава на X.
Но, бидејќи Blue Origin продолжува да го достигнува SpaceX, помирливиот тон можеби нема да трае долго.
