Во срцето на Македонија, каде што традицијата и културата се плетат во секојдневието, се крие една ретка занаетчиска вештина – производството на домашен сапун.
Оваа практика, која некогаш била есенцијална за домаќинствата, денес е предизвик да се зачува во време на масовно производство и индустриски производи.
Но, има семејства кои го чуваат овој занает како наследство и гордо го пренесуваат на идните генерации.
Занает со вековна историја
Домашниот сапун, традиционално правен од природни состојки како маслиново масло, свинска маст и луга, бил неизоставен дел од македонските домаќинства.
Покрај тоа што служел за хигиена, сапунот имал и симболично значење – се дарувал на младенците, се користел во ритуали и бил доказ за вештината и трудот на домаќинката.
Но, во последните децении, оваа традиција е ставена пред голем предизвик.
Индустриските сапуни, со својата достапност и маркетинг, го потиснуваат домашниот занает.
Сепак, некои луѓе, водени од љубовта кон автентичното и природното, одбиваат да се откажат од старите рецепти.
Гласот на традицијата од Велес
Во Велес, познат по својата богата култура и историја, се наоѓа едно семејство кое и денес го практикува занаетот на правење домашен сапун.
55-годишниот Васко, кој потекнува од генерации занаетчии, раскажува како оваа традиција опстојала во неговото семејство.
„Мајка ми и баба ми ме научија како се прави сапун, и сето тоа беше како дел од нашето секојдневие. Се сеќавам како дете, додека играв во дворот, ги гледав како мешаат состојки и внимателно ги следат чекорите. Тоа не беше само работа, туку и начин на живот“, вели Васко.
Неговиот домашен сапун е направен од природни состојки, без хемиски додатоци, и е барана стока меѓу луѓето кои сакаат природни производи.
„Има нешто посебно во домашниот сапун – мирисот, текстурата, а најмногу фактот дека знаете што има внатре. Денес, луѓето стануваат свесни за тоа и бараат нешто што е вистински природно“, додава тој.
Борба за зачувување на занаетот
Иако интересот за природни и еколошки производи расте, занаетот на правење сапун се соочува со бројни предизвици.
Главниот проблем, според Васко, е недостатокот на време и волја кај младите да ја продолжат традицијата.
„Денеска е полесно да се купи готов производ отколку да се направи нешто со свои раце. Но, јас не се откажувам. Сакам моите внуци да го научат овој занает, за да не исчезне“, вели тој со надеж.
Зачувувањето на овој занает е повеќе од економска активност – тоа е културно богатство кое ги обединува традициите, вредностите и вештините на минатото.
Семејствата како она на Васко се вистински чувари на автентичноста, кои потсетуваат дека едноставните работи понекогаш носат најголема вредност.
Со зголемената свесност за одржливоста и важноста на природните производи, можеби иднината на домашниот сапун е посветла.
Дотогаш, останува на поединците како Васко да ја продолжат традицијата и да го пренесат ова наследство на следните генерации.
Б.З.М.
