Еден од најпочитуваните речници во светот, британскиот Collins Dictionary, го прогласи зборот AI (кратенка од вештачка интелигенција) за збор на годината. Секако, терминот AI влезе во секојдневниот говор ширум светот, па дури и во популарната култура во последните неколку години.
Вештачката интелигенција е сеприсутна овие денови – многу е веројатно дека имате вештачка интелигенција некаде на вашиот паметен телефон или компјутер, обично како знак на напредни способности на камерата. Сепак, овие способности отидоа многу подалеку од обработката на фотографии од паметни телефони – целиот уред сега е AI.
Корисниците на Apple имаат вештачка интелигенција на своите уреди веќе една деценија. „Siri“ беше еден од првите „дигитални асистенти“ кои можеа да се контролираат со глас и да даваат различни информации и одговори. Со текот на годините, Apple ги подобруваше алгоритмите зад овој модел со вештачка интелигенција, па денес „Siri“ е составен дел на iPhone. Може да ви ја чита содржината на веб-страниците од прелистувачот Safari, да репродуцира музика и да обезбедува информации од Интернет додека остварувате гласовен повик.
Со текот на годините, корисниците на Android го добија „Assistant“, асистент со способности за вештачка интелигенција, кој може да автоматизира бројни задачи на паметни телефони и таблети.
Google Assistant е „вертикално интегриран“ со други апликации и услуги во екосистемот, така што може да го пронајде најблискиот ресторан или најбрзата рута за патување преку апликацијата „Maps“, да пушта музика на други уреди (како што се паметни звучници или Android TV паметни телевизори) и да креираат „дневни вести“ врз основа на навиките на корисниците. Google користи вештачка интелигенција за многу повеќе од секојдневните задачи – пакетот канцелариски апликации „Workspace“ (кој ги вклучува Gmail, Docs, Drive и Meet) сега може да ги автоматизира „досадните“ задачи, како што се организирање пораки на е-пошта, испраќање копии од истите документи и редактури.
Исто така, „AI for Workspace“ може автоматски да ги комплетира зборовите и речениците во рамките на корпоративната комуникација, да генерира табели и нивната содржина и автоматски да креира деловни презентации.
Друга област на вештачка интелигенција која стана сеприсутна оваа година е генерирањето слики и видео. За кратко време се појавија голем број сервиси кои користат вештачка интелигенција за генерирање визуелни содржини – Midjourney, DALL-E, Ideogram, Stable Diffusion и Firefly. Популарните алатки за обработка на слики, како оние од Adobe, сега имаат опции за вештачка интелигенција кои овозможуваат „проширување“ на сликите или додавање елементи кои ги немало ниту на фотографиите и изгледаат сосема реалистично.
За помалку од една година се појави сосема ново занимање – „AI artist“, уметник кој создава исклучиво со помош на вештачка интелигенција. Некои од нив успеале да „истренираат“ различни модели со вештачка интелигенција (на прво место Stable Diffusion) да сликаат и цртаат во стилот на најпознатите уметници. Веб-страницата „Perchance AI“ е целосно заснована на овој принцип и овозможува креирање слики во најразлични стилови од краток опис.
Вештачката интелигенција не е само „визуелна“. Веќе има десетици онлајн услуги и аудио софтвер што ви овозможуваат автоматски да компонирате акорди, мелодии и цели музички дела врз основа на само неколку параметри, во различни музички стилови.
Вештачката интелигенција исто така стана голем бизнис, а се проценува дека до 2030 година ќе биде пазар од трилиони (илјади милијарди) долари, додека некои од компаниите за истражување на пазарот, како што е Next Move Consulting, дури наведуваат вредност од два трилиони долари. Развојот на моделот за вештачка интелигенција е нераскинливо поврзан со развојот на нов тип компјутери – квантни процесори и мемориски системи, кои не користат транзистори и електрични сигнали (нули и единици, битови и бајти) за обработка на податоци, туку сосема нова технологија на „квантни порти“(quantum gates).
Бројот на овие „порти“ сочинува „кубит“, единица за мерење на „брзината“ на квантен компјутер. Тие, сепак, не можат директно да се споредат со класичните процесори, бидејќи во некои пресметки тие се со иста брзина како „обичните“ процесори, додека во други се стотици илјади, дури и неколку милиони пати побрзи.
Со цел дополнително да се подобрат квантните компјутери и да се намали нивната големина (во моментов тие се со големина на „плакари“, т.е. стандардни сервери), неопходно е да се подобрат дополнителните компоненти за „корекција на грешки“ (низа за корекција на грешки). Компанијата IBM, која во 80-тите беше и пионер во популаризацијата на персоналните компјутери, неодамна го претстави својот нов квантен чип со дури 1.121 „кјубити“. Ова е голем напредок, бидејќи квантните компјутери кои моментално се користат за развој имаат некаде од десетина до 50 „кјубити“.
Компјутерот е базиран на платформата „Condor“, која ќе служи како основа за помали и уште побрзи квантни компјутери во наредните години. Друг технолошки гигант, Амазон, исто така разви специјален систем за складирање и обработка на податоци од квантни компјутери, наречен „Bracket“. Овој систем, исто така, може да генерира развојна платформа каде податоците од квантните и „обичните“ суперкомпјутери се користат истовремено, во рамките на „AWS облакот“ на Амазон (компјутерски облак). И компанијата Мајкрософт има сличен систем во рамките на својата платформа „Azure Quantum“, каде што истражувачите можат да истражуваат компјутерски код наменет за квантна обработка на податоци.
Сето ова, според експертите, ќе доведе до воспоставување на „Singularity AI“ или „Quantum AI“, при што вештачката интелигенција, како софтвер, ќе се комбинира со можностите за речиси моментална обработка на податоци на квантните компјутери. Таквиот систем би бил најмалку милион пати побрз од денешните модели со вештачка интелигенција и би овозможил речиси неограничени можности за генерирање на нови податоци во дигиталната сфера – текст, слики, видео и звук.
Вакви системи се веќе возможни денес, но тие се неисплатливи и би трошеле огромни количества енергија. Експертите очекуваат дека најдоцна за една деценија ваквите системи ќе бидат со големина на стандардни сервери (2U-големина), а нивната цена ќе биде слична на изградбата на денешните центри за податоци. Стандарден систем “Quantum AI“ би бил приближно интелигентен како и просечниот човек, со IQ резултат од околу 90-100. Од друга страна, задачите за пребарување на Интернет, пишување и наоѓање врски во рамките на големи бази на податоци би се извршувале стотици илјади пати побрзо, т.е. за неколку минути ќе направи анализа за која на човекот ќе му требаат децении истражување.
Таквите системи ќе можат „експоненцијално да учат“ и нема да имаат потреба од човек за „рачно“ да внесува барања или компјутерски код. Тоа значи дека компјутерот со „квантна вештачка интелигенција“ би имал интереси и желба за учење, што е уште една карактеристика на разумниот човек и неговата интелигенција. Интересно е и тоа што најблиску до создавање таков систем не се американските компании, туку очекувано Кина.
Универзитетот за наука и технологија во провинцијата Анхуи веќе неколку години го развива квантниот компјутер „JiuZhang“, кој се базира на својствата на светлината (фотонски компјутер). Тој успеал да реши претходно нерешлива математички проблем за околу десет секунди, за што на стандардниот суперкомпјутер му требале илјадници години континуирани пресметки.
