Додека светот се подготвува за енергетски шок дури и поголем од оној во 1974-та година, впечатливо е што војната на Владимир Путин во Украина ни наметна нешто што повеќе личи на глобален данок на јаглерод, отколку што било постигнато на самитите на Обединетите нации за климатски промени.
Сепак, зеленото движење беше чудно тивко, пишува за „Financial Times“, Камила Кевендиш, виш соработник во училиштето „Harvard Kennedy School“ и поранешен шеф на политиката во владата на Дејвид Камерон.
Би било бездушно да се поздрават зголемувањата на цените кои би можеле да уништат помалку богати семејства и банкротирани бизниси. Обемот на трошоците за луѓето ќе биде огромен и оние на кои им е најпотребна мора да имаат заштита. Но, помошта мора да дојде на начини што нема да го попречат основниот поттик за прилагодување на повисоките сметки за енергија – особено за оние кои се доволно богати за да направат огромно влијание на планетата. Така треба да кажат еколозите.
„Кога студирав економија на животната средина пред две децении, климатските научници веќе инсистираа загадувачите да ја платат вистинската цена на емисиите на стакленички гасови. Поставувањето цена на емисиите на јаглерод, веруваат тие, ќе обезбеди стимулации за намалување на употребата на енергија на најефикасен начин. Повеќе од 30 јурисдикции ширум светот веќе имаат некаква форма на шема за цени на јаглеродот или тргување со емисии. Но, минатата година, повеќето од нив го вреднуваа јаглерод диоксидот на 40 долари за тон или помалку – што е премногу евтино. Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) вели дека просечната цена на јаглеродот треба да достигне 200-250 долари по тон за светот да постигне нето нула емисии до 2050-та година“, вели Кевендиш.
Како денешните астрономски цени ја менуваат равенката? Адаир Тарнер, претседател на Комисијата за енергетска транзиција, верува дека зголемувањето на гасот е еквивалентно на „голем“ данок на јаглерод од околу 600-950 долари по тон. Ако цените останат на ова ниво, вели тој, технологиите како зелениот водород ќе бидат усвоени многу порано од очекуваното. Времето на поврат на инсталираните обновливи извори на енергија и изолацијата на домот исто така драстично ќе се намали.
Продолжувањето на времето за поставување топлински пумпи и соларни панели во Велика Британија и Холандија сугерира дека побогатите потрошувачи веќе реагираат. Во САД, Законот за дефлација на претседателот Џо Бајден ги удвојува напорите преку субвенции и даночни кредити за обновливи извори на енергија и зафаќање на јаглерод. Но, во Британија, фаворит да биде следниот премиер (Лиз Трус) ги нарече соларните панели „периферни“.
Кој и да ја добие битката за премиер ќе мора да ги поддржи домаќинствата и бизнисите притоа започнувајќи радикална програма за да ни помогне сите да се прилагодиме, преку субвенции за обновливи извори и изолација. Еден извештај зачудувачки сугерира дека слабо изолираните британски домови ќе го „разнесат“ целиот буџет за јаглерод, освен ако не дојде до драматично зголемување на подобрувањата.
„Сè уште не е јасно колку долго сметките за енергија ќе останат високи. Но, додека стојам во мојата градина и гледам во кафеава трева која ја надминува чудната бура и се прашувам зошто одредени птици повеќе не мигрираат, со лазечки ужас се сеќавам на предупредувањето дека еден ден ќе стигнеме до точка на пресврт што ќе доведе до неповратно глобално затоплување. Неочекувано, сега сме во поинаков вид на пресвртница: онаа што може да ги забрза адаптациите што треба да ги направиме“, рече Тарнер.
Многу влади моментално ги ограничуваат сметките кои инаку би биле поразителни. Ова е разбирливо со оглед на експоненцијалниот раст. Но, ограничувањата на цените многу малку ја намалуваат потрошувачката на енергија или им помагаат на економиите да се прилагодат. Во Обединетото Кралство, одлуката на „British Gas“ да даде 10 отсто од својот профит на своите најранливи потрошувачи беше секако подобро насочена од погрешната одлука на владата во мај да ги вклучи сопствениците на втор дом во попустот за енергија. Никој не сака сиромашните да бидат соочени со избор помеѓу греење и храна. Но, владите не треба да ги штитат богатите. Во 86 земји, најбогатата десетина од луѓето трошат околу 20 пати повеќе енергија од последната десетина, според една неодамнешна студија.
Во конвенционалниот данок на јаглерод, владите ги добиваат приходите за да ги надоместат оние што ги губат од повисоките цени. Но, овој „данок“ го наметна Путин. Секоја единица гас што ја согоруваме има корист од неговиот режим. Изненадувачки е што повеќе лидери не го прифатија повикот на претседателот Емануел Макрон до француските граѓани да користат помалку енергија како дел од националните напори за поддршка на Украина. Како што рече, „слободата има цена“ – и енергетската безбедност исто така.
Луѓето може да испаднат дека се повеќе склони кон жртви отколку што замислуваат политичарите. На службено патување во Токио по нуклеарната несреќа во Фукушима, најдов корпоративни шефови кои ги почитуваат владините инструкции за ограничување на климатизацијата со отстранување на јакните. Беше врв на летото и сите се препотивме, но тоа не беше важно. Во поново време, шпанската влада побара од деловните субјекти да ги одржуваат клима уредите на температура не пониска од 27 степени Целзиусови, а продавниците да ги исклучат светлата ноќе. Германија ја исклучува топлата вода во јавните згради.
Ќе биде потребно многу повеќе. Но, во овој чуден, глобален експеримент, ќе научиме кои промени индустријата и луѓето најлесно ги прават и кои бараат огромен скок во убедувањето.
