САД ја имаат најмоќната армија на светот, но доларот е всушност нивното најсилно оружје.
Сепак, по речиси 80 години доминација на пазарот како резервна валута, дали е можно доларот да го изгуби овој статус?
Околу 60 отсто од светските девизни резерви од 12,8 трилиони долари во моментов се чуваат во долари, што им дава на Соединетите држави опиплива предност во однос на другите земји.
И оваа привилегија има своја финансиска цена. Бидејќи американскиот државен долг поддржан од американскиот долар е многу атрактивен, каматните стапки во земјата се пониски. Соединетите Американски Држави можат да позајмуваат од други земји во сопствена валута, па ако американскиот долар ја изгуби вредноста, и неговиот долг губи вредност.
Американските компании можат да вршат меѓународни трансакции во долари без да плаќаат такси за конверзија.
И можеби најважно, во екстремни околности, Соединетите Држави можат да го прекинат пристапот до доларот до централните банки ширум светот со изолација и исцрпување на нивните економии. Рагурам Раџан, поранешен гувернер на Резервната банка на Индија, ја нарече власта „економско оружје за масовно уништување“.
САД го употребија токму тоа оружје против Русија во февруари, откако руската војска ја нападна Украина. Девизните резерви на Русија од 630 милијарди долари се замрзнати, а вредноста на рубљата е поткопана. Ова и даде на Америка способност строго да ја казни Русија без да ја вклучи американската војска во војната.
Но, со голема моќ доаѓа и голема одговорност. Кога се користи оружје за масовно уништување, дури и економско, луѓето се плашат. За да се заштитат од истата судбина како Русија, другите земји почнуваат да ги диверзифицираат своите инвестиции и да ги префрлаат своите средства од американски долари во други валути.
Ова е главниот фактор на ризик кој може да го загрози статусот на доларот како глобална резервна валута.
„Милитаризацијата на доларот може да го девалвира, а „балканизацијата“ на глобалните финансиски системи ја поткопува улогата на американскиот долар како резервна валута“, изјави за „CNN“ аналитичарот на „Bank of America“, Мајкл Хартнет.
Во извештајот на Меѓународниот монетарен фонд се наведува дека уделот на американскиот долар во меѓународните резерви се намалува во последните две децении. Овој процес започна речиси во исто време кога Соединетите Држави ја започнаа својата војна против тероризмот и воведоа економски санкции за непријателските нации.
Оттогаш, четвртина од овие девизни резерви се заменети од долари во кинески јуани, а другите три четвртини во валути на помалите земји.
„Овие набљудувања сигнализираат како меѓународниот систем може да се развива во иднина“, предупредуваат експертите на ММФ.
Русија и Кина се надеваат дека ќе одиграат водечка улога во еволуцијата на меѓународниот финансиски систем.
Рускиот претседател Владимир Путин во четвртокот се закани дека ќе го прекине извозот на гас во земјите кои немаат отворени сметки во руските банки и не плаќаат во рубљи. Европската унија добива околу 40% од гасот и 30% од нафтата од Русија, а во моментов нема реални алтернативи.
Во меѓувреме, Саудиска Арабија е во преговори со Пекинг за прифаќање на јуанот наместо доларот за продажба на нафта во Кина.
Сепак, дали доларот всушност може да биде „симнат од тронот“ како резервна валута?
Ако нешто не научија во последните две години, тоа е дека ништо не е невозможно. Но, веројатноста САД да ја изгубат таа привилегија е малку веројатна.
Од една страна, алтернативите не се многу реални. Кина со години активно го промовира јуанот на меѓународните пазари, но досега само околу 3% од глобалните трансакции се во кинеска валута. За споредба, учеството на доларот е околу 40%.
Соединетите Американски Држави сè уште се прилично привлечни за остатокот од светот. Пазарот на капитал на Волстрит е најголемиот и најликвидниот во светот, благодарение на што во земјата се влева многу странски капитал.
Глобалните странски директни инвестиции се зголемија за 77% до приближно 1,65 трилиони долари во 2021-ва година, но американските инвестиции пораснаа за 114% до 323 милијарди долари во истиот период, според Конференцијата на Обединетите нации за трговија и развој.
