Американскиот долар ги имаше најлошите први шест месеци од 1973 година, бидејќи економските политики на претседателот Доналд Трамп ги поттикнаа глобалните инвеститори да ја продаваат валутата, загрозувајќи го статусот на „безбедно засолниште“ на валутата.
Индексот на доларот, кој ја мери силата на валутата во однос на групата од шест други валути, вклучувајќи ги фунтата, еврото и јенот, падна за 10,8 проценти во првата половина од 2025 година.
Тековната царинска војна на Трамп и неговите напади врз загриженоста за независноста на Федералните резерви ја поткопаа привлечноста на доларот како валута-безбедно засолниште. Економистите се загрижени и за „големиот, убав“ даночен закон на Трамп.
Се очекува значајното законодавство да додаде десетици милијарди долари на американскиот долг во следната деценија и да предизвика загриженост за одржливоста на задолжувањето на Вашингтон, предизвикувајќи повлекување од пазарот на државни обврзници на САД.
Во меѓувреме, златото достигна рекордни максимуми оваа година, поттикнато од континуираното купување од страна на централните банки кои се загрижени за девалвацијата на нивните средства во долари.
На 2 април, администрацијата на Трамп воведе царини за увоз од повеќето земји во светот, што ја поткопа довербата во најголемата економија во светот и предизвика распродажба на американските финансиски средства.
Повеќе од 5 трилиони долари беа избришани од вредноста на референтниот индекс S&P 500 во трите дена по „денот на ослободувањето“, како што Трамп го опиша денот кога беа објавени тарифите. Американските државни обврзници, исто така, доживеаја распродажба, што ја намали нивната цена и значително ги зголеми трошоците за долг за американската влада.
Соочен со немири на финансиските пазари, Трамп објави 90-дневна пауза на царините на 9 април, освен за извозот од Кина. Иако трговските тензии со Кина – втората најголема економија во светот – оттогаш се намалија, инвеститорите остануваат претпазливи во врска со поседувањето средства поврзани со доларот.
Минатиот месец, Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) ги намали своите прогнози за растот на САД оваа година од 2,2 проценти во март на само 1,6 проценти, дури и со забавување на инфлацијата.
Гледано напред, „големиот прекрасен закон“ на Трамп би ги продолжил даночните намалувања од 2017 година, би ги намалил трошоците за здравствена и социјална заштита и би го зголемил задолжувањето. Целта би била да се зголеми ограничувањето за задолжување на долгот на земјата од 36 трилиони долари. Непартиската Канцеларија за буџет на Конгресот соопшти дека ќе го зголеми федералниот долг за 3,3 трилиони долари до 2034 година.
Тоа значително би го зголемило соодносот на националниот долг со БДП (бруто домашен производ) од 124 проценти денес, што предизвикува загриженост за долгорочната одржливост на долгот. Во меѓувреме, годишните дефицити – кога владините трошоци ги надминуваат даночните приходи – би се зголемиле на 6,9 проценти од БДП, што е зголемување од пет промили во споредба со 2024 година.
Досега, обидите на Трамп да ги намали трошоците преку Одделот за владина ефикасност на Маск не ги исполнија очекувањата. Иако увозните тарифи ги зголемија приходите за владата, американските потрошувачи платија за нив – во форма на повисоки трошоци.
Суштината е дека непредвидливите политики на Трамп, кои го натераа Мудис да ѝ го одземе највисокиот кредитен рејтинг на владата на САД во мај, ги забавија изгледите за раст на САД оваа година и ја намалија побарувачката за нејзината валута.
Доларот падна и поради очекувањата дека Федералните резерви ќе ги намалат каматните стапки за да ја поддржат економијата на Соединетите Американски Држави, на што инсистираше Трамп, а до крајот на оваа година се очекуваат две до три намалувања, според износите кои ги имплицираат фјучерс договорите.
Поради својата доминација во трговијата и финансиите, доларот е сидро за светските валути. На пример, во осумдесеттите години од минатиот век, многу земји од Персискиот Залив почнаа да ги врзуваат своите валути за американскиот долар.
Неговото влијание не запира тука. Иако САД сочинуваат една четвртина од глобалниот БДП, 54 проценти од светскиот извоз беше деноминиран во долари во 2023 година, според Атлантскиот совет.
Неговата доминација во финансиите е уште поголема. Околу 60 проценти од сите банкарски депозити се деноминирани во долари, додека речиси 70 проценти од меѓународните обврзници се котираат во американската валута.
Покрај тоа, според ММФ, 57 проценти од светските девизни резерви – средства што ги чуваат централните банки – се чуваат во долари.
Но, статусот на доларот како резерва ја поткрепува довербата во американската економија, нејзините финансиски пазари и правниот систем.
И Трамп го менува тоа. Карстен Јуниус, главен економист во банката „Џ. Сафра Сарасин“, вели дека „инвеститорите почнуваат да сфаќаат дека се премногу изложени на американските средства“.
Всушност, странците поседуваат 19 трилиони долари во американски акции, 7 трилиони долари во американски државни обврзници и 5 трилиони долари во американски корпоративни обврзници, според „Аполо асет менаџмент“.
Доколку инвеститорите продолжат да ги намалуваат своите позиции, вредноста на доларот би можела да продолжи да биде под постојан притисок.
„САД станаа помалку привлечно место за инвестирање овие денови… Американските средства не се толку безбедни како што беа порано“, изјави Џуниус за Ал Џезира.
Многумина во администрацијата на Трамп тврдат дека трошоците за статусот на резерви на американскиот долар ги надминуваат придобивките, бидејќи тоа ги зголемува трошоците за американскиот извоз.
Стивен Миран, претседател на Советот на економски советници на Трамп, рече дека високата вредност на доларот им наметнува „прекумерни оптоварувања на фирмите и работниците, правејќи ги производите и работната сила неконкурентни на глобалната сцена“.
„Преценетиот долар е еден од факторите што придонесоа за губење на конкурентноста на САД во текот на годините, а царините се реакција на оваа непријатна реалност“, додаде тој.
На прв поглед, понискиот долар навистина би ги направил американските производи поевтини за странските купувачи, што би помогнало да се намали трговскиот дефицит на земјата. Сепак, овие типични трговски ефекти остануваат нестабилни поради тековните закани со царини.
За земјите во развој, послабиот долар ќе ги намали трошоците за сервисирање на долгот во долари во локална валута, обезбедувајќи олеснување за силно задолжените земји како Замбија, Гана или Пакистан.
На други места, послабиот долар би требало да ги зголеми цените на стоките, зголемувајќи ги приходите од извоз за земјите што извезуваат нафта, метали или земјоделски производи, како што се Индонезија, Нигерија и Чиле.
Од почетокот на вториот мандат на Трамп, падот на доларот ги поништи широко распространетите предвидувања дека неговата трговска војна ќе нанесе поголема штета на економиите надвор од САД, а воедно ќе ја поттикне инфлацијата во САД – зајакнувајќи ја валутата во однос на нејзините ривали.
Наместо тоа, еврото порасна за 13 проценти, над 1,17 долари, бидејќи инвеститорите продолжија да се фокусираат на ризиците од раст во САД. Во исто време, побарувачката за други безбедни средства како што се германските и француските државни обврзници се зголеми.
За американските инвеститори, послабиот долар, исто така, ги охрабри инвестициите во акции во странство. Индексот Stoxx 600, широка мерка за европските акции, е во пораст за околу 15 проценти од почетокот на 2025 година. Конвертирано назад во долари, тој раст е 23 проценти.
Во меѓувреме, инфлацијата – повторно спротивставувајќи се на прогнозите – падна од три проценти во јануари на 2,3 проценти во мај.
Јуниус наведува дека во блиска иднина нема значителна закана за статусот на доларот како де факто резервна валута во светот.
„Сепак, ова не значи дека не може да има поголемо слабеење на американскиот долар“, рече тој. „Всушност, сè уште го очекуваме тоа од сега до крајот на годината.“
