„После осум часа на шалтер, правам пауза од еден час и се префрлам на чистење канцеларии. До дома стигнувам по полноќ, децата ги гледам на слики. Ама со една плата не се живее“, вака својата секојдневна рутина ја опишува Јасмина, самохрана мајка од Скопје.
Нејзината приказна не е исклучок – станува правило. Сè повеќе Македонци се принудени да прифатат втора, па и трета работа, за да ги покријат основните трошоци.
Темата повторно се актуелизираше по изјавата на новиот гувернер на Народната банка, Трајко Славески, кој неодамна рече дека „не е срамота да се работи втора работа ако минималната плата не е доволна“.
Реакциите беа бурни. Опозициските партии оценија дека ваквите ставови се далеку од реалноста и ја префрлаат вината на граѓаните, наместо на системот кој продуцира ниски примања.
„Проблемот не е во тоа дали луѓето сакаат да работат повеќе – туку што се принудени. Кога минималната плата не го покрива ниту минималниот животен трошок, тогаш не е избор туку нужда“, велат синдикалците.
Според податоци од неколку домашни невладини организации, сè поголем број граѓани пријавуваат дека работат на црно – особено во услужните дејности и онлајн, како дополнителен приход.
Законот за работни односи, меѓутоа, не е доволно флексибилен. Нема јасна регулатива која овозможува склучување повеќе договори за работа без ризик за губење на здравствено или пензиско осигурување.
Работодавачите се внимателни со коментарите.
„Ние сме за повисоки плати, но тоа мора да оди етапно. Ако денес ја зголемиме минималната плата за 30%, а не добиеме субвенции или ослободувања, ќе мора да отпуштиме луѓе“, вели претставник на една производствена компанија од Велес.
Во многу западноевропски земји – Германија, Австрија, но и во САД – двојното или тројното вработување не само што е дозволено, туку и детално регулирано.
Секоја работа е пријавена, даночена, а работникот има право на здравствена заштита и пензиско осигурување, без оглед на бројот на ангажмани. Кај нас, пак, дополнителната работа често значи работа „на црно“, без договор и без сигурност.
Социологот Љубица Маџовска вели дека ова е длабоко структурен проблем.
„Работата не смее да биде казна. Кога со една работа не можеш да си дозволиш сметка за струја и храна за децата, тогаш не зборуваме за избор на начин на живот – зборуваме за социјален аларм“, изјави Маџовска.
Сè додека платите не ги следат реалните животни трошоци, и сè додека не се направат флексибилни и безбедни законски рамки за дополнителен ангажман, Македонецот ќе продолжи да живее во заморот на два животи – едниот на работа, другиот на работа по работа.
Б.З.М.
