Доналд Трамп, претседателот на САД, е неочекуван член на движењето „не купувај ништо“ – или, барем, „купувај помалку“.
Трамп постојано сугерира дека еден ефект од неговите царини би можел да биде да ги охрабри луѓето да купуваат помалку работи. Соочен со зголемувањето на цените и потенцијалните недостатоци, Трамп вели дека луѓето можат и треба да се справат со помалку. Тоа е невообичаен став за секој американски претседател, а камоли за оној чиј бренд е изграден врз раскош. Тоа е исто така концепт што Американците не го сакаат. Шопингот е наше национално хоби, пишува Business Insider.
Највпечатлив пример за ова размислување е неодамнешната опсесија на Трамп со кукли.
Помалку кукли, повеќе заштеди
– Можеби децата ќе имаат две кукли наместо 30 кукли, знаете? И можеби тие две кукли ќе чинат неколку долари повеќе отколку што би чинеле поинаку – рече Трамп на состанок на кабинетот на крајот на април. Тој ја повтори таа поента во интервју за „Meet the Press“ во мај.
– Не мислам дека едно убаво 11-годишно девојче треба да има 30 кукли. Мислам дека може да има три или четири кукли, бидејќи она што го направивме со Кина беше неверојатно – рече тој. Трамп не мисли дека луѓето треба само да штедат на кукли – тој исто така рече дека децата треба да имаат пет моливи наместо 250.
Министерот за финансии на САД, Скот Бесант, исто така, ја спомена приказната за куклите. Во интервју за Фокс њуз, тој рече дека на девојче кое е загрижено за посиромашно домаќинство, би им рекол на куклите:
– Вие и вашето семејство ќе имате подобар живот од вашите родители, благодарение на претседателот Трамп.
Тој додаде дека таа би имала „економска слобода“ во замена за мала жртва во играта.
Поентата на Белата куќа е дека играчките станаа значително поевтини во последните децении, оставајќи многу семејства преплавени со нив. Многу родители би се согласиле дека не би им пречело да собираат помалку пластичен отпад за секој роденден, празник или патување. Сепак, приказната за куклата звучи малку несоодветно – од сите работи што би можеле да се наведат како пример за потрошувачки вишок, бебешката кукла не е првата што паѓа на памет.
Дали е во согласност со американската култура?
Пошироко, притисокот на Трамп кон Американците да купуваат помалку, претставува фундаментално неразбирање на нивната култура и економија. Нивната економија зависи од потрошувачката на граѓаните, а намалувањето на купувањата би можело да има сериозни последици. Од политичка страна, политиката на штедење не е популарна порака меѓу граѓаните. Во современата американска имагинација, економската слобода значи слобода да ги трошиме нашите пари како што сакаме – најчесто на оние релативно евтини работи што сè уште можеме да си ги дозволиме.
– Патриотизмот и потрошувачкиот менталитет, генерално кажано, се засноваат на купување, а не на штедење – вели Гари Крос, американски културен историчар од Универзитетот Пен Стејт и автор на неколку книги за потрошувачкото општество.
– Потрошувачкиот менталитет е неразделно поврзан со целата дефиниција на животот во слобода, избор и самоизразување – вели Џенифер Смит Магваер, социолог од Бизнис школата во Шефилд, која ја проучува потрошувачката култура.
Трговски центар, место за собирање
Животните пресвртници и обредите на премин низ различните фази од животот се мерат според она што го купуваме. Растењето во тинејџерските години значи одење во трговски центар (да, Генерацијата Z ги враќа трговските центри). Зрелоста е обележана со плаќање за свадби, купување куќи и создавање дом. Стареењето значи откажување од сè што сме акумулирале во текот на животот – што често може да се чувствува како откажување од делови од себе.
Купуваме работи затоа што веруваме дека нашата потрошувачка кажува нешто за нас – дека сме кул, дека се грижиме за животната средина, дека сè уште не сме „стари“. Преплавени сме со различни видови јогурти на полиците во продавниците. Без разлика дали купуваме во продавница или онлајн, изборот на фармерки е бесконечен. Оваа екстремна слобода на избор може да биде исцрпувачка, но е и нешто на што сме навикнати.
– Производите имаат природна врска со нашата потреба да раскажеме приказна за тоа кои сме – вели Америкус Рид, професор по маркетинг на Вортон школата на Универзитетот во Пенсилванија. „Ако го изберам А, а не Б или В, тоа мора да кажува нешто за мене, во зависност од тоа што знам за А, Б и В.“
Американците почнаа да го изедначуваат конзумеризмот со демократијата. Знаеме дека не можеме сите да бидеме богати, но сите можеме да се стремиме кон нешто што богатите луѓе можат да го купат. Целосното учество во американското општество значи не само гласање и работа, туку и купување.
– Секој може да учествува на пазарот, дури и во многу мала мера – вели Магваер.
– Таа мала можност остава отворена надеж дека преку доволно труд, среќа и приказна во стилот на Хорацио Алгер, можам да станам поголем учесник во демократијата на стоките.
Со оглед на тоа како функционира американската економија, учеството на сите во трошењето е добра работа. Потрошувачката на граѓаните е главен столб на економијата, а личната потрошувачка сочинува околу две третини од БДП. Дури и мал пад може да има сериозни последици.
– Ова обично се случува на деловната страна, а потоа се координира – повлекувањето на компаниите од инвестициите често предизвикува рецесии. Но, бидејќи потрошувачката на потрошувачите е значително поголема, не е потребен голем пад за да предизвика значаен макроекономски ефект – вели Мајкл Мадовиц, главен економист во Институтот Рузвелт.
– Дури и ако луѓето само одлучат да почекаат неколку месеци пред да купат нешто, тоа може многу брзо да има сериозен ефект.
Трошењето пари значи патриотизам, а не купување помалку работи
Освен економскиот стимул, трошењето пари генерално се смета за дел од патриотската должност на Американците. Конзумеристичкиот менталитет е она што ја движеше економијата по Втората светска војна и по тоа како се разликувавме од СССР за време на Студената војна. По нападите од 11 септември, политичките лидери им кажаа на граѓаните да не дозволат настаните „на никаков начин да ги исфрлат од нивните секојдневни активности“. За време на пандемијата, федералната влада им испраќаше чекови на граѓаните за да можат да продолжат да трошат.
Додека „трошењето и покрај грижите“ успеа да ги мобилизира Американците, пораките за откажување никогаш не биле популарни во политиката. Поранешниот претседател Џими Картер е критикуван со години за говорот од 1977 година во кој облече џемпер и ги повика Американците да го намалат своето греење поради потенцијален недостиг на природен гас. Неговиот претходник, претседателот Џералд Форд, доживеа слична судбина кога ги повика граѓаните да „ја победат инфлацијата сега“ со намалување на трошоците.
Тоа не значи дека американските потрошувачи не се откажале во време на војна и криза во минатото, но тие биле спремни да преземат такви потези само „ако навистина веруваат дека сме во вонредна состојба“, вели Гари Крос од Пен Стејт, „и не сум сигурен дека луѓето навистина веруваат во тоа сега“. Трамп повикува на вонредни мерки на штедење за да се запре она што го смета за експлоатација на САД од страна на други земји, но и покрај неговата реторика за царините и трговските нерамнотежи, Американците не веруваат дека сме во сериозна криза. Анкетите на јавното мислење покажуваат дека потрошувачите се доста негативни во врска со краткорочните ефекти од царините и не се убедени ниту во долгорочните придобивки. Кога Трамп дојде на власт, Американците беа оптимисти за економијата. Сега се загрижени, главно поради неговата политика.
Американнците се плашат дека царините ќе ги погодат таму каде што најмногу боли – во нивните џебови – а пораката дека треба да се воздржат од опцијата „кликнете и купете“ не им влева доверба.
Луѓето генерално не сакаат да им се кажува што да прават – особено кога станува збор за трошење. Психолошки, противниците чувствуваат дека нивната слобода е загрозена или дека се под притисок. „Кога ја ограничувате слободата, добивате контрапродуктивно однесување“, вели Америкус Рид.
Покрај природниот отпор кон забраната, политичката поларизација дополнително ги засилува реакциите – многу демократи ќе реагираат негативно на сè што ќе каже еден републиканец и обратно. Прогресивците кои веќе не го сакаат Трамп нема, да бидат среќни тој да им каже да го ограничат трошењето. Исто така, постои одредена иронија во фактот дека Доналд Трамп – човек чиј целосен имиџ е базиран на луксуз и вишок – ги поттикнува луѓето да трошат помалку. Тој, неговото семејство и неговите сојузници, заработуваат огромни суми додека е во Белата куќа. „Овие луѓе се збогатуваат и ви велат: „Ве молам купете помалку кукли за Божиќ додека ова не се реши“, вели Америкус Рид.
Отворено кажано, веројатно би било добро да имавме помалку работи. Не е јасно дали три кукли по дете се вистинската мерка, но 30 секако изгледаат премногу. (Сепак, дали децата сè уште си играат со кукли?) Но, претседателот не бара од луѓето да бидат повнимателни во врска со своите материјалистички импулси, да го ограничат трошењето заради животната средина или да ја обесхрабрат експлоатацијата на работната сила. Тој не се залага се да ги оставиме телефоните за повеќе да уживаме во искуствата и луѓето околу нас.
Наместо тоа, бара од луѓето да направат она што изгледа како произволни и непотребни жртви во замена за нејасни ветувања за нејасна визија за поинаква американска економија. И тоа во време кога многу луѓе веќе се борат да ги покријат основните трошоци за живот.
Дали жените се најголемите потрошувачи?
Мисијата на Трамп да произведува повеќе работи во Соединетите Американски Држави веројатно има поддршка од многу Американци, но нејзиното постигнување е многу посложено отколку што моментално изгледа. Колку и да велат потрошувачите дека се подготвени да платат повеќе за стоки произведени во Америка, во пракса тие често се одлучуваат за поевтината опција – дури и ако доаѓа од странство. Многу работници не се заинтересирани за „машките“ работни места во производството на кои Белата куќа толку многу се фокусира, а камоли за работни места за изработка на чевли во фабриките или, како што Трамп изгледа замислува, за правење кукли.
Целата приказна за куклите има и родова димензија – Белата куќа вели дека оние кои се жалат на политиките на администрацијата всушност се грижат за тривијални работи, а тоа е за „несериозни мали девојчиња“. Потрошувачката култура често се смета за нешто „женско“, додека визијата на Трамп за светот изгледа машка, строга и штедлива – свет каде што „вистинските мажи“ купуваат само она што навистина им е потребно. Ролс-Ројс добива ослободување од царина. Барби не.
Многу Американци денес немаат многу избор. Скапите предмети како што се домувањето, образованието и здравствената заштита стануваат претерано скапи. Инфлацијата ги прави сè повеќе недостапни. Дополнителните чевли во плакарот или алатките во гаражата се некои од најпристапните форми на економска слобода што Американците ги имаат во моментов – и, да, еден тон играчки, ако навистина инсистираат на тоа.
