Некои психосоцијални ризици се поголема опасност од физичките несреќи, а тие можат да се спречат, што би заштедило десетици милијарди евра годишно.
Трагичните последици се резултат на проблем со кој многумина сè уште одбиваат да се справат, некои во френетична трка за заработка и профит на сметка на сè, вклучително и здравјето на оние на чии рамена натрупуваат огромни милиони, други затоа што мислат дека тоа не ги засега, други затоа што дури и не гледаат дека се (исто така) жртви… листата може да продолжи. А бројот на жртви од таквото однесување расте и одзема сè повеќе животи секој ден.
За несреќите на работното место – физичките – често се зборува, иако сè уште има многу работа што треба да се направи во оваа област. Сепак, исто како што менталното здравје останува на маргините на свеста и интересот и покрај одреден напредок, но претежно декларативни дискусии и решенија на хартија, така и одредени видови психосоцијални ризици се кријат во сенка додека одземаат сè повеќе човечки животи.
Поголема опасност од физички несреќи
Мрачниот биланс покажува – епидемијата на стрес на работното место убива 10.000 европски работници годишно. Ова го покажува студија спроведена од Европскиот институт за синдикати (ETUI), која ги процени трошоците за кардиоваскуларни заболувања и депресивни нарушувања што се припишуваат на пет психосоцијални ризици. Повеќе од 100 милијарди евра годишно – годишните трошоци за депресија поврзана со работата во Европската Унија, според студија објавена неодамна од ETUI.
Секоја година во 27-те земји-членки на ЕУ и Обединетото Кралство, 6.190 луѓе умираат од коронарна срцева болест што се припишува на психосоцијални ризици на работа, додека дополнителни 4.843 луѓе умираат од самоубиство предизвикано од депресија поврзана со работата, што значи дека психосоцијалните ризици се поголема опасност за работниците отколку физичките несреќи, кои убија 3.286 луѓе во ЕУ во 2022 година, според студијата. Франција, Белгија, Финска, Ирска и Холандија се петте земји најпогодени во однос на трошоците на 100.000 работници.
Нови опасности
„Бизнос светот се менува – брзо, длабоко и трајно. Дигитализацијата, роботиката со вештачка интелигенција, работењето на платформи и зелената транзиција го менуваат начинот на кој работиме и живееме. Но, додека овие трансформации нудат нови можности, тие носат и нови опасности. Главни меѓу нив се зголемените психосоцијални ризици со кои се соочуваат работниците: стрес, прегорување, анксиозност, вознемирување, изолација и емоционална исцрпеност. Ова не се маргинални проблеми. Тие се системски и ескалираат“, предупреди генералниот секретар на Европската конфедерација на синдикати (ETUC) Естер Линч на презентацијата на студијата во Брисел.
Работничките се повеќе погодени од психосоцијални ризици, како што се долгото работно време, несигурноста на работното место и вознемирувањето на работното место. Исто така, постои географска нерамнотежа, при што смртните случаи поврзани со стрес на работното место се почести во Централна, Источна и Југоисточна Европа.
Податоците според кои епидемијата на стрес на работното место во Европа убива околу 10.000 луѓе годишно, јасно укажуваат на итна потреба од директива на ЕУ за психосоцијални ризици на работа. Затоа, Европската конфедерација на синдикати уште еднаш ја повика Европската комисија (ЕК) итно да усвои директива за психосоцијални ризици како дел од Пакетот за квалитетни работни места, која треба да постави обврски за работодавачите да ги идентификуваат психосоцијалните ризици преку соодветни проценки на ризикот, со учество на работниците и синдикатите.
Сериозни проблеми
Некои работни места се по природа постресни од други, како што се оние што поставуваат високи психолошки и/или физички барања врз работникот и вклучуваат изложеност на опасни и вознемирувачки ситуации, постојана работа со клиенти или пациенти, неизвесност на работното место или голема веројатност за итни случаи. Од друга страна, на секое работно место, работникот може да биде изложен на психосоцијални ризици што произлегуваат од самата содржина на работното место или од карактеристиките на работната организација и можат да предизвикаат психолошка, физичка и социјална штета на работникот.
Кај работниците кои се под долготраен стрес, покрај психолошките проблеми, може да се развијат сериозни физички здравствени проблеми, кардиоваскуларни заболувања или мускулно-скелетни проблеми. Како реагираме во одредена стресна ситуација, соочувајќи се или откажувајќи се од обидите да ја надминеме ситуацијата, зависи и од психолошките и физичките карактеристики на поединецот, објаснуваат психолозите.
Стресот поврзан со работата се јавува како резултат на несоодветни барања на работната средина што не се во хармонија со можностите на вработените. Синдромот на прегорување се однесува на прогресивното губење на идеализмот, енергијата и значењето во работата како резултат на фрустрација и стрес на работа. Прегорувањето е слично на синдромот на хроничен замор, но исто така го менува ставот кон работата и може да биде поврзано со појава на симптоми на анксиозност и депресија.
Ризици и трагични последици
Пет психосоцијални ризици во коренот на менталните болести:
Стрес на работа
Долго работно време
Несигурност на работното место
Нерамнотежа помеѓу трудот и наградата
Морално вознемирување
Овие ризици можат да имаат трагични последици, според достапните податоци што датираат од 2015 година. „Околу 6.000 смртни случаи од коронарна срцева болест може да се припишат на изложеност на психосоцијални ризици, а повеќе од 5.000 смртни случаи се предизвикани од самоубиства предизвикани од депресија“, објасни истражувачката на ETUI, Соња Наврока. Во истата година, повеќе од 400.000 години живот беа изгубени поради кардиоваскуларни заболувања и депресија, се наведува во извештајот. „Ова се смртни случаи што може да се спречат“, рече Димитра Теодори, раководител на Одделот за здравје и безбедност во ETUI.
Според Институтот, осум проценти од кардиоваскуларните заболувања и 23 проценти од случаите на депресија можат да се припишат на овие психосоцијални ризици, а овие смртни случаи би можеле да се спречат, со што компаниите и владите ќе заштедат десетици милијарди евра годишно.
Податоците од ЕУ покажуваат дека законските обврски мотивираат девет од десет европски компании да преземат мерки за здравјето и безбедноста на работното место, но во моментов не постои законодавство на ЕУ посветено на психосоцијалните ризици на работното место.
Што плаќаат работодавците?
Извештајот е прв што ги квантифицира економските трошоци не само од депресијата, туку и од кардиоваскуларните заболувања, особено коронарната срцева болест и мозочниот удар, поврзани со психосоцијалните фактори на работното место, вели институтот.
Овој финансиски товар го делат работодавците и вработените, но понекогаш асиметрично. „За обете болести, откривме дека најголемиот товар паднал врз вработените, но и врз работодавците. Поточно, во однос на трошоците за депресија, можеме да процениме дека повеќе од 80 проценти од вкупните трошоци за депресија би можеле да се припишат на психосоцијалните ризици на работното место во Европа во 2015 година“, рече Наврока.
Цената што ја плаќаат работодавците е недостаток на продуктивност и намалена продуктивност предизвикана од болест и отсуство, како и сè поголемо присуство на работното место – кога вработените одат на работа, но работат полошо од здравствени причини, особено од ментално здравје.
Нема единствен одговор
Бројките се базираат на податоците на Eurofound од 2015 година. Европската фондација за подобрување на условите за живот и работа објавува студија за условите за работа на секои пет години, но пандемијата од 2020 година го попречи истражувањето. Затоа, ETUI чека објавување на ново истражување оваа година за да може да продолжи со своето истражување и да ги спореди трендовите во здравствените ризици поврзани со работата.
Европскиот синдикален институт ја повикува Европската комисија да презентира текст за зајакнување на превенцијата и верува дека Директивата за ментално здравје треба да обезбеди и насоки за работодавците. Сепак, истражувачите забележуваат дека нема единствен одговор бидејќи напорите за спречување на овие ризици варираат во зависност од работното место и работната сила, но едно е сигурно – работниците треба да бидат вклучени во процесите на превенција.
