По напорен ден, оброк во микробранова печка или кесичка чипс може да ви биде вистинско олеснување. Сепак, пред да посегнете по овие практични закуски, можеби ќе треба двапати да размислите.
Ново истражување покажува дека изложеноста на ултра-преработена храна (UPF) – вклучувајќи колачи, засладени житарки за појадок, газирани пијалоци и слично – може да придонесува за илјадници предвреме изгубени животи. Според студија објавена во Американскиот журнал за превентивна медицина, во Велика Британија дури 53% од дневниот внес на енергија доаѓа од ултра-преработени производи, што е втор највисок во светот, веднаш по Соединетите Американски Држави.
Според моделот на истражувачот, во 2018/19 година дури 17.781 предвремени смртни случаи би можеле да бидат поврзани со консумирањето на таква храна.
Веќе е познато дека консумирањето ултра-преработена храна е поврзано со зголемен ризик од дури 32 болести, вклучувајќи срцеви заболувања, рак, дијабетес тип 2 и проблеми со менталното здравје, според податоците од 2024 година од Британскиот медицински журнал.
Што точно е ултра-преработена храна(UPF)?
Според д-р Френки Филипс, нутриционист во Британската асоцијација на диететичари, UPF се производи кои се значително модифицирани од нивната природна состојба. Тие често содржат состојки што не би ги нашле во обична кујна, како што се вештачки бои, конзерванси, вештачки ароми и емулгатори.
Сепак, преработената храна не треба целосно да се демонизира – преработката понекогаш може да ги направи хранливите материи подостапни за телото. На пример, конзервираните домати се побогати со антиоксиданси од свежите домати.
Што се случува со вашето тело по неколку дена консумирање ултра-преработени производи
Нутриционистката Лили Килинг истакнува дека UPF често се богати со калории, но сиромашни со хранливи материи. Тие предизвикуваат брзи скокови во шеќерот во крвта, правејќи ве уморни и постојано гладни, што доведува до прејадување.
Нутриционистката Кери Бисон предупредува дека високата содржина на шеќер, сол и кофеин може да создаде краткорочно чувство на „хај“, но брзо да доведе до пад на енергијата и замор. За време на овој процес, панкреасот се преоптоварува обидувајќи се да го регулира нивото на шеќер, а високиот внес на сол го зголемува крвниот притисок и предизвикува задржување на вода. Исто така, лошите масти го поттикнуваат воспалението, кое може да ја влоши болката во зглобовите, додека адитивите ја нарушуваат здравата цревна флора.
Последици од консумирање по неколку недели
По неколку недели редовно консумирање на UPF, квалитетот на спиењето може да се влоши. Недостатокот на клучни хранливи материи, како што се киви, цреши и јаткасти плодови, го попречува производството на хормони за спиење.
Исто така, оптоварувањето на телото се зголемува, што резултира со хроничен замор и намалена продуктивност.
Што се случува со телото по неколку месеци консумирање ултра-преработени производи
Долготрајната консумација може да доведе до дебелина, замор и сериозно нарушување на цревниот микробиом. Нарушената рамнотежа во цревата може директно да влијае и на менталното здравје, со оглед на тоа што желудникот и мозокот комуницираат преку таканаречената оска црево-мозок.
Емулгаторите и вештачките засладувачи дополнително ја влошуваат ситуацијата, предизвикувајќи гастроинтестинални нарушувања.
Најчестите примери на ултра-преработена храна:
-Индустриски произведен леб
-Засладени житарки за појадок
-Инстант супи
-Готови замрзнати оброци
-Овошни јогурти
-Преработено месо (на пр. шунка, колбаси)
-Сладолед
-Чипс
-Бисквити
-Газирани пијалоци и одредени алкохолни пијалоци (на пример, виски, џин, рум)
Ризици поврзани со долготрајно внесување на UPF
Истражувањата покажуваат дека високиот внес на ултра-преработена храна го зголемува ризикот од:
-50% поголем ризик од смрт од срцеви заболувања
-48–53% поголем ризик од проблеми со менталното здравје (вклучувајќи анксиозност)
-12% поголем ризик од дијабетес тип 2
-Зголемен ризик од депресија, дебелина, проблеми со спиењето
Што се случува кога ќе престанете да јадете ултра-преработена храна?
Иако не е реално целосно да се елиминира UPF од секојдневниот живот, нивното значително намалување може да има огромни придобивки за телото и умот. На почетокот, може да се чувствувате уморни или раздразливи, но со трпение, телото ќе се адаптира и функциите ќе се подобрат.
Важно е да се запомни – умереноста е клучна. Повременото уживање во UPF нема да му наштети на здравјето ако остатокот од исхраната е разновиден и избалансиран.
