Излезе дека Доналд Трамп можеби е најдоброто нешто што и се случило на слободната трговија – барем за Европа.
Подигнувајќи царински ѕид околу САД како поддршка на неговата програма „Америка на прво место“, американскиот претседател ненамерно ги охрабрува другите земји ширум светот да се обединат во обид да го неутрализираат огромниот удар што го нанесува врз нивниот извоз, пишува во својата анализа „Politico“.
Во текот на изминатите пет години, ЕУ, под притисок на попротекционистичката Франција и меѓународните протести против климатските промени, се обиде да ја искористи трговската политика за да ги поттикне вредностите на блокот за човековите права и одржливиот развој. Ова ги разочара партнерите како Индија, Индонезија и јужноамериканскиот блок Меркосур.
Но, сега кога Соединетите Американски Држави сакаат да играат на сигурно и ги потресуваат глобалните пазари и трговските мрежи со своите царини, Европската унија брзо се вклучи и се претстави како вистински либерален трговски блок кој е отворен за бизнис. Според претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, многу земји веќе се свртуваат кон Брисел како доверлив партнер кој нема да се предомисли „преку ноќ“.
„Во сè понепредвидливото глобално опкружување, земјите се редат да работат со нас“, рече таа.
Оваа промена на моментумот ги радува економските полибералните земји на ЕУ, кои честопати беа вознемирени од попротекционистичките инстинкти на Французите.
Имаме слободни трговци – Шведска, скандинавските и балтичките земји. Имаме и некои протекционистички земји. И тогаш имаме некои поколебливи кои стојат на средина.
„И многу од овие поколебливи всушност се движат во наша насока“, рече шведскиот министер за трговија Бенјамин Дуса за публикацијата на маргините на неодамнешниот состанок на министрите за трговија на ЕУ во Луксембург.
„Постои чувство на итност меѓу земјите-членки дека треба да отвориме нови трговски патишта, треба да потпишеме нови договори за слободна трговија“, додаде тој.
Тарифите на Трамп – од 10% за повеќето земји, 145% за Кина и 25% за челик, алуминиум и автомобили – се очекува да отфрлат 3 процентни поени од глобалната трговија со стоки оваа година. Светската трговска организација предвидува дека ќе се намали за 0,2 отсто во 2025-та година. Тој процент би можел да скокне на 1,5 доколку Трамп ги врати повисоките „реципрочни“ царини – за ЕУ од 20 отсто – што ги суспендираше на 90 дена за да даде време за преговори за трговски договори.
Префрлување во поголема брзина
Откако беше потврдена во декември, втората Европска комисија на фон дер Лајен, која се занимава со трговската политика во име на 27-те членки на блокот, активно се занимава со склучување договори. Брисел ги заврши повеќедецениските преговори со блокот Меркосур, како и со Мексико и Швајцарија. Исто така, ги продолжи преговорите со Малезија и започна разговори со Обединетите Арапски Емирати.
Фон дер Лајен вети дека ќе склучи тежок договор за слободна трговија со Индија оваа година и сака да ја истражи „поблиската соработка“ со сеопфатниот и прогресивен договор за транспацифичко партнерство (CPTPP), договор за слободна трговија што вклучува десетина земји од индо-пацифичкиот регион. Неодамна ѝ се приклучи и Обединетото Кралство. Националните избори во Австралија на 3-ти мај би можеле да дадат нов поттик за трговски договор со ЕУ, откако преговорите не успеаја да постигнат конечен рок до крајот на 2023-та година.
„Политиката на Трамп ќе ги натера сите да се согласат да развиваат трговски односи со остатокот од светот и затоа дополнително да го зголеми бројот на договори за слободна трговија“, рече Жан-Лук Демарти, кој го предводеше одделот за трговија на Комисијата за време на првата администрација на Трамп.
Генерално, земјите од ЕУ како Франција, Белгија и Австрија, кои некогаш бавно ги отвораа своите чувствителни пазари, почнуваат да ги гледаат договорите како геополитичка неопходност – а не само како економски бонус. Франција, на пример, чија политичка класа го отфрли трговскиот договор ЕУ-Меркосур како економски токсичен, сега тивко го омекнува својот став во светлината на царинската офанзива на Трамп.
„Нема смисла да продолжиме да се фиксираме на договорот Меркосур, за кој генерално се преговараше со добри услови“, рече Мари-Пјер Ведрин, либерална членка на Европскиот парламент која доаѓа од истата партија со премиерот Франсоа Бајру.
„Треба да го промениме нашиот начин на размислување, бидејќи во спротивно ќе го пропуштиме напредокот на светот“, додаде таа.
Трансатлантскиот трговски однос е најголем во Европа, со билатерална трговија во износ од 1,6 трилиони евра. Следни на ред се Обединетото Кралство, Кина и Швајцарија. Иако ЕУ и Кина истражуваат дали да ги обноват врските во светлината на тарифите на Трамп, трговскиот договор не е на дневен ред – и тоа предизвикува ЕУ да ја фрли својата мрежа пошироко.
Промена во ставот
За функционерите на блокот запознаени со книгата на Трамп, промената создава чувство на дежа ву.
Кога републиканецот ја презеде функцијата во 2017-та година, ЕУ штотуку излезе од „голема, гротескна сага со Канада“, се сеќава Демарти, потсетувајќи како белгискиот регион Валонија со месеци ја задржа ратификацијата на Сеопфатниот економски и трговски договор (CETA) меѓу Канада и ЕУ.
„Во тоа време, почувствувавме промена во односот кон трговијата. Откако Трамп стана многу непријателски настроен кон трговијата, оние кои беа многу помалку ентузијасти за тоа станаа многу поспремни да го омекнат својот став“, додава тој.
Но, и покрај сето краткорочно олеснување за слободните трговци во блокот, тоа не значи дека патот до договорите за слободна трговија ќе стане полесен – барем засега. Голема загриженост е дека царините на Трамп би можеле да доведат до пренасочување на кинескиот извоз во Европа. Ова сценарио води до повици за поголема заштита на единствениот пазар на ЕУ. И иако Трамп ги оживеа надежите дека трансатлантската трговска битка може да достигне среќен крај кога италијанскиот премиер Џорџа Мелони ја посети Белата куќа минатата недела, трговскиот договор од големи размери не беше на дневен ред.
Бидејќи преговорите во 2016-та година за контроверзното Трансатлантско трговско и инвестициско партнерство (TTIP) не успеаја, Европската унија ги подигна сопствените стандарди за животната средина и човековите права. И дури и ако ги ублажи или успори клучните аспекти од неговата еколошка агенда, тоа нема да биде доволно за да ја задоволи бизнис-ориентираната администрација во Вашингтон.
