Во текот на изминатите две години, индустријата за кафе се соочи со голем број предизвици – од климатски промени до шпекулативни инвестиции на берзите. Цените на сировото кафе бележат драстичен раст на глобално ниво, а овој тренд не ја заобиколува ниту Македонија.
Организацијата за храна и земјоделство на Обединетите нации (ФАО) објави дека во декември 2024 година, цените на Арабика, најпопуларниот вид кафе, биле за 58 отсто повисоки во споредба со истиот период од претходната година. Робуста, вториот најпопуларен вид кафе, забележа пораст на цената од 70% во истиот период, според ФАО.
Од почетокот на годината, цената продолжи да расте – неодамна достигна 420 фунти, што претставува зголемување од над 30% само од почетокот на годината.
Движењата на пазарот на кафе покажуваат уште еден податок – робуста за прв пат ја надмина цената на Арабика, иако арабика во текот на минатата година достигна највисока цена во последните 50 години.
Кафето е исклучително чувствително на климатските промени
Климатските промени имаат негативно влијание врз производството на кафе, особено во земјите како Бразил и Виетнам, кои се меѓу најголемите светски производители.
Сè почестите екстремни временски услови – како што се долги суши, непредвидливи сезони на дождови и невообичаено високи температури – го попречуваат развојот на растението кафе и ја намалуваат количината на зрна по дрво. Исто така, нарушувањата во микроклимата на одредени региони каде кафето цветаше со децении сега го прават неповолно за одгледување на ова растение.
Бразил е најдобар пример за тоа колку килограми влијаат на производството на кафе. Оваа земја трета година по ред се соочува со рекордна суша, најлоша од 1981 година. Врнежите се постојано под просекот од април минатата година, што доведе до оштетување на кафените дрвја за време на најважната фаза на цветање. Експертите предвидуваат дека овие фактори ќе доведат до значително намалување на очекуваниот принос на жетвата на кафето Арабика во текот на 2025 и 2026 година.
Криза на клучната транспортна рута
Производителите на кафе се соочуваат со уште еден глобален предизвик – транспортот.
Поради се почестите напади на Хутите врз товарните бродови во Црвеното Море, бродските компании се принудени да го избегнуваат Суецкиот канал – еден од најважните трговски патишта во светот. Наместо да минуваат низ Црвеното Море, бродовите што превезуваат стоки од Азија, вклучително и сурово кафе, сега пловат околу африканскиот рт Добра надеж.
Оваа алтернативна рута значително го продолжува времето на транзит – од вообичаените 30 на дури 90 дена.
Продолженото време на испорака предизвикува зголемување на трошоците за гориво, осигурување и оперативни ресурси, што директно влијае на вкупната цена на кафето пред да стигне на европскиот пазар. Во тој синџир растат и цените на полиците.
Нови пазари, нова потрошувачка
На азискиот пазар има пораст на потрошувачката – кафето станува се попосакувана алтернатива на чајот, особено кај помладата популација. Во земји како Кина, Јужна Кореја и Виетнам, кафето се смета за симбол на модерен, активен животен стил и социјален статус.
Побарувачката од година во година расте во тој дел од светот, што создава дополнителен притисок на глобалниот пазар.
Инвестициските фондови дополнително го загреваат пазарот
Поради се поизразените проблеми со достапноста на сирово кафе, инвестициските и шпекулативните фондови гледаат на пазарот на кафе како можност за заработка. Тие инвестираат милијарди долари во фјучерс договори и други форми на тргување на берзите во Њујорк и Лондон, што дополнително ја зголемува побарувачката – но не и понудата. Оваа вештачки зголемена побарувачка дополнително ја зголемува пазарната цена на сировото кафе, бидејќи влијае на формирањето на цените на глобално ниво.
И што значи сето ова за нас?
Иако домашните производители вложуваат максимални напори за одржување на квалитетот и стабилноста на понудата, нестабилните трендови на светскиот пазар неминовно се одразуваат и во Македонија.
Повеќе од една година производителите се соочуваат со големи скокови на цените, кои надминаа 100%, а експертите проценуваат дека последиците од овие долгорочни поскапувања само ќе се почувствуваат.
Со континуираното поскапување на сировото кафе, транспортните трошоци и зголемувањето на акцизите, неизбежни се корекции на големо и мало. Тие не се резултат на произволни одлуки, туку неопходен чекор со цел да се зачува квалитетот и континуитетот на понудата на пазарот на кафе.
