Кога ќе слушнете за работа на Јадранот, веројатно прво ви паѓаат на ум синото море, топлото сонце и добрата заработка.
Но, зад блескавата фасада на туристичките градови во Хрватска, илјадници сезонски работници живеат една сосема поинаква реалност – напорна работа, малку сон, доцнење на платите и несигурни услови.
Она што почнува како надеж за брза заработка, премногу често завршува како борба за опстанок во туѓа земја.
Младите од Македонија заминуваат со големи очекувања, но наместо убав летен период, многумина се враќаат со разочарување, изгубени месеци и пари што никогаш не им биле исплатени.
Договорите се само на хартија, а реалноста ги принудува да работат далеку повеќе од тоа што им било ветено.
Сместувањето често е бедно, а оние кои се обидуваат да се пожалат – брзо се заменуваат со нови работници, подготвени да трпат сè за неколку евра повеќе.
Од ветувања до сурова реалност
Милан Петров, 32-годишен Македонец од Велес, минатото лето заминал да работи како шанкер во познат ресторан на островот Крк.
Договорот му бил за плата од 1.400 евра, плус бакшиш, но реалноста била поинаква.
„Од првиот ден, видов дека работите не се како што ми ветија. Работевме по 12 часа, без слободен ден во првиот месец. Сместувањето беше во преполн стан со уште шест луѓе, а газдата постојано доцнеше со платата“, раскажува Милан.
Ова не е изолиран случај. Голем дел од сезонските работници прифаќаат работа врз основа на телефонски разговори или преку агенции што не гарантираат ништо.
Често се соочуваат со непочитување на работните договори, преработување без надомест и проблеми со сместувањето и со исхраната.
Голем труд, минимални права
Хрватската туристичка индустрија зависи од сезонските работници, но ретко кога им возвраќа со почитување на нивните права.
Марина, 27-годишна келнерка од Скопје, раскажува како нејзината сезона на Хвар завршила со неплатени бонуси и нервоза.
„Ни ветија плата од 1.200 евра, но во последен момент ни рекоа дека ќе добиеме 1.000, затоа што ‘немало доволно гости’. Не ни беше исплатен ниту бонусот што ни го спомнаа на почетокот. Немаше кој да се пожали, бидејќи знаевме дека ќе нѐ сменат веднаш“, објаснува Марина.
Законот во Хрватска бара работодавците да ги почитуваат договорите, но многу работници од странство избегнуваат да се жалат, плашејќи се да не останат без работа.
Агенциите и „посредниците“ – дополнителен проблем
Голем број македонски сезонци заминуваат преку посредници кои ветуваат идеални услови.
Но, како што велат правниците, некои од овие агенции се нерегистрирани и работат на работ на законот.
„Некои посредници земаат пари однапред од работниците, а потоа или ги испраќаат во многу полоши услови од договорените или воопшто не им обезбедуваат работа. На крај, луѓето немаат каде да се пожалат, бидејќи немаат потпишан договор со посредникот, туку само усно ветување“, велат експертите.
Дали вреди да се оди?
И покрај сите овие предизвици, многумина сè уште се надеваат дека ќе најдат добра работа во Хрватска.
Според искусните сезонски работници, клучот е во внимателно избирање на работодавецот, барање јасен и потпишан договор и избегнување на агенции без репутација.
„Ако некој оди, нека не брза со прифаќање на првата понуда. Нека се распраша, нека побара препораки од други работници. Инаку, лесно може да заврши со лошо искуство“, советува Милан.
Сезонската работа во Хрватска може да биде можност за заработка, но само за оние кои се подготвени да истражат пред да заминат.
Инаку, како што велат многумина, наместо сончано лето на брегот, може да завршат со горчливо искуство и со празен џеб.
Б.З.М.
