Голем пресврт во сирискиот конфликт, особено откако сириските бунтовници влегоа во Дамаск, што го означи крајот на речиси 25-годишното владеење на претседателот Башар ал Асад.
Според информациите, Асад го напуштил Дамаск на 8 декември и добил политички азил во Москва, додека распределбата на силите во Сирија брзо се менува, а границите на влијанието на големите сили стануваат се појасни. Во меѓувреме, Израел ја презеде контролата врз тампон зоната на Голанската висорамнина и заедно со САД извршија превентивни напади во источна и централна Сирија.
Она што денес го гледаме во Сирија претставува, на некој начин, епилогот на Арапската пролет, но и резултат на децениските сложени односи внатре во земјата и улогата на надворешните сили. Земја како Сирија отсекогаш била етнички и верски шарен мозаик: Курди, Друзи, Алавити, христијани од различни конфесии, како и огромно сунитско мнозинство, до неодамна живееле во еден, условно кажано, стабилен, иако авторитарен систем. Границите на оваа земја беа поставени во времето на колонијалните сили, без разлика на природната дистрибуција на етничките и верските заедници. Затоа Сирија беше, така да се каже, „заглавена“ за се и сешто, но во исто време беше една од најтолерантните и најмултикултурните земји на Блискиот Исток.
За жал, опустошената Сирија денес нуди слика спротивна на некогашната слика за верска и културна различност. Малцинските групи сега стануваат лесни мети за милитантните фракции кои се претставуваат како „ослободители“, додека во реалноста не обезбедуваат визија за демократска и инклузивна иднина. Падот на Башар ал Асад е значаен, но ако ги погледнеме претходните искуства од Ирак или Либија, соборувањето на диктатор без јасен план и меѓународен договор на „ден потоа“ може да доведе до уште подлабок хаос.
-Ако има прогон против христијаните, алавитите или други малцинства, тоа може да доведе до формирање на нови милиции и циклус на насилство што ќе трае со години. На крајот, Сирија ризикува да стане „Либија 2.0“, полигон за различни интереси и конфликти, што само би ги продолжило страдањата на цивилното население, велат експертите.
Големите сили се активно вклучени од самиот почеток, било преку воена, политичка или економска помош на различни партии. Русија, Иран и Хезболах цврсто застанаа покрај Асад, додека Американците, Израел и другите регионални сили имаа свои интереси и поддржуваа различни фракции. Сега, кога Асад падна, јасно е дека односот на силите е променет. Во последните месеци видовме ненадејно редефинирање на некои фракции – од терористички во наводно помирувачки и демократски – што силно сугерира дека зад сцената постои меѓународен договор. Турција, на пример, има свои интереси да ги спречи курдските аспирации, САД и Израел сакаат да го елиминираат влијанието на Иран и да го спречат присуството на ИСИС, додека Русите се обидуваат да ги задржат своите воени бази и геополитичко влијание во регионот.
-Сложената загатка на сириските актери и надворешните интереси сега, може да се каже, се преуреди: „мандатот на Асад истече“, а неговиот пад во Дамаск е само манифестација на поширок договор зад сцената. Сепак, тоа не го решава клучниот проблем: Што се случува ден потоа? Како што беше случајот во Либија или Ирак, кога ќе падне централна фигура, а нема институции или договори за да се спречи вакуум на власта, ќе имаме ново жариште на нестабилност и крвопролевање. Без добро осмислен меѓународен план, Сирија може да ја доживее истата судбина – наместо еден диктаторски режим, ќе се појават десетици помали, меѓусебно спротивставени. Затоа е клучно меѓународната заедница и регионалните сили сега сериозно да седнат на маса и да договорат механизми кои ќе ја спречат Сирија да стане уште еден неуспешен експеримент во извозот на „демократијата“ без стратегија и одржливо решение, велат експертите.
