Монументалните порти имаат вековна историја и изгледаат како да ги превезуваат посетителите во времето на султаните, но преминувајќи го нејзиниот праг, станува јасно дека под насликани сводовите на „Капали чаршија“ во Истанбул умираат занаетите на предците, задушени од фалсификати.
Во аголот на една од уличките на чаршијата, тинејџер нуди лажни парфеми на Диор за десет евра заедно со лажни јакни од италијанскиот бренд Монклер. Следно, трговец добива 40 долари од турист за лажна чанта Мајкл Корс.
„Цела Европа доаѓа овде! Дури и жените на фудбалерите“, се насмевнува Кемал (36), кој поминал 20 години од својот живот во „Капали чаршија“, еден од најголемите покриени пазари во светот, кој привлекува милиони туристи секоја година.
Лажните телешки чанти од Селин и ватирана кожа од Сен Лоран се со ист квалитет како и оригиналите, но се пет до десет пати поевтини, изјавил продавачот кој не сакал да го каже своето презиме поради страв од ревизија.
Тој се издржувал со имитации на „Made in Turkey“ пред петнаесет години, додека малку помалку луксузни примероци не ги зазедоа излозите на пазарот, стар речиси шест века.
„Сега сите модели на чанти се тука: ако се на Шанзелизе, тогаш се и тука“, уверува тој.
Ветераните на покриениот пазар, кои го негуваат споменот на малите занаетчии кои се занимаваа со продавница по многуте сокаци на „Капали чаршија“, се вознемирени од напливот на фалсификати.
Елегантната продавница за килими на Хашим Гурели, потпретседател на здружението на чаршиските трговци и член на управниот одбор, сега е под опсада.
„Порано имитации беа ретки, кога некои почнаа да продаваат лажни чанти, тоа го правеа тајно затоа што се плашеа од државата“, вели педесетгодишниот маж.
„Чаршијата го изгуби својот уникатен карактер: има само увезени или лажни производи, а секоја година е се полошо“, жали Орхан Гази Улудаг, кој продава чајни гарнитури.
Во нејзината продавница за занаетчиски килими, Флоренс Хајлброн жали што пријателот од кожарот „кој правел вистински чанти од многу убава, висококвалитетна кожа“ морал да ги затвори ролетните бидејќи повеќе не може да живее со нив.
„Од сега најубавите продавници ќе продаваат имитации! Само оние што продаваат фалсификати можат да плаќаат кирија од 10.000 до 15.000 долари месечно на главната авенија“, се пожали продавачката која работи во чаршијата од 1998 година.
„Оние што произведуваат занаетчиски производи не можат да го направат. Пазарот ја губи душата“, вели таа, загрижена дека „некоја побогата клиентела повеќе не доаѓа бидејќи не сакаат да гледаат само фалсификати“.
Широко распространето во Турција – една од главните земји за производство и транзит на фалсификати по Кина и Хонг Конг – фалсификувањето е профитабилно, од кои некои завршуваат во државната каса, особено во форма на даноци.
Останатите средства ја хранат цела економија – од мали препродавачи до трговци на големо кои исто така извезуваат во ЕУ.
„Профитот е огромен. Чантите се продаваат за илјадници долари во чаршијата“, забележува Дилара Бурал, професорка по криминологија на Универзитетот во Бат (Англија).
Во овој бизнис може да бидат вклучени и криминални групи, „но не можеме да кажеме дека целото фалсификување во Турција е поврзано со организираниот криминал. Тоа не е точно“, нагласува таа.
Оваа трговија е олеснета со „значајна културна толеранција“ која „во одредени случаи се протега на оние кои треба да ги спроведуваат законите, полицијата и судиите“, додава таа.
Турските адвокатски канцеларии овластени од луксузните гиганти сепак се обидуваат да го спречат овој профитабилен бизнис.
Но, „Капали чаршија“ останува вистинска загатка. „Проблемот е што налозите за претрес се потребни за секоја адреса, а има илјадници продавници на пазарот, така што се потребни илјадници налози“, објаснува Сена Јашароглу, адвокат во истанбулската адвокатска фирма Мороглу Арсевен, каде што дваесет луѓе работат случаи на интелектуална сопственост.
Сепак, портпаролот на управниот одбор на „Капали чаршија“ потврдува дека „полицијата на Истанбул врши чести контроли“.
Пред неговата микроскопска продавница од 2,5 квадратни метри, за која плаќа 1.000 долари месечно за кирија, Мурат вели дека размислува „секојдневно“ за можните инспекции.
Во 2018 година тој и неговиот брат биле сведоци на пристигнувањето на полицијата. Сметката излегува солена – 800 одземени чанти и 40.000 евра казни и адвокатски такси.
Сепак, 27-годишниот трговец, по потекло од земјоделската провинција Урфа, продолжил со својот бизнис. „Немам избор. Што би правел инаку? Пак да бидам овчар во моето село? Не сакам!“, вели тој.
