Сонот да се има „свој кров над глава“ многумина го остваруваат преку долгорочни хипотеки, но малкумина навистина седнуваат и калкулираат што значи 30 години да враќаш банкарски кредит.
Дали станбениот кредит навистина е „помош од државата и банките“ или маска за долгогодишно оптоварување што чини двојно, па и тројно повеќе од самиот стан?
Во Македонија, најчест модел на купување сопствен дом е токму преку станбен кредит со рок на отплата од 20 до 30 години.
Банкарите велат – ратите се ниски, достапноста поголема. Но, економистите предупредуваат – реалната цена на станот, кога ќе се пресметаат сите камати, провизии, осигурувања и девалвација на валутата, може да надмине двојна вредност од почетната цена на имотот.
„Во 2020 година купив стан во Кисела Вода за 55.000 евра. Подигнав кредит на 30 години со фиксна камата од 4,2% за првите десет години. Месечно плаќам по 265 евра. До сега сум вратил над 13.000 евра, а каматата јаде поголем дел“, раскажува Дарко Димитриев, 34-годишен ИТ инженер. „Кога ќе пресметам, за 55.000 евра стан ќе вратам речиси 95.000. Тоа се уште 2 стана – но со трпение, нема кирија и има чувство на свое“.
Слично размислува и Тања Алексовска, самохрана мајка од Тетово: „Мене ратата ми е 180 евра. Ако не беше кредитот, никогаш немаше да имам свој дом. Но, често размислувам – дали е ова слобода или облик на банкарско ропство“.
Експертите за недвижности укажуваат дека долгорочните кредити носат и ризици, особено во периоди на економска нестабилност и инфлација.
„Кога потпишуваш договор на 30 години, ти ја заклучуваш иднината. Дури и мала финансиска криза, губење на работа или болест може да значи дека ќе го изгубиш домот што си го отплаќал 15 години. Освен тоа, по 30 години, станот нема да вреди исто – ќе бара реновирање, ќе биде амортизиран“, вели Бојан Краљев, финансиски аналитичар.
Од друга страна, банките имаат свои бенефити. Станбениот кредит е меѓу најсигурните производи – обезбеден е со хипотека, долгорочен е и со гарантирани месечни приливи. На клиентот му оставаат чувство на безбедност, а на банката – стабилен профит.
Психологот Сања Љубеновиќ, пак, гледа друг агол: „Кредитот за стан често се поврзува со социјална зрелост – луѓето го доживуваат како доказ дека ‘успеале’. Но тоа доаѓа со цена – финансиски и емотивен притисок“.
Сепак, во услови кога цените на станови растат и кириите се високи, станбениот кредит останува единствена реална опција за многумина.
Прашањето е – дали навистина стануваме сопственици или само долгорочни клиенти на банките?
Одговорот најчесто лежи во тоа колку сме подготвени да ризикуваме, да се врземе и да го издржиме товарот на сопственоста. Зашто „свој кров над глава“ не значи само сигурност – туку и 360 месеци обврска.
Б.З.М.
