Духот на „швабската домаќинка“ – пофален од поранешната германска канцеларка Ангела Меркел како модел на штедење што треба да го следат владите – е немирен.
Франција размислува за намалување на трошоците за повеќе од 20 милијарди евра следната година во услови на спирален дефицит и притисок од опозициските политичари кои потсетуваат на сеќавањата на грчката должничка криза. Италија, чии неконтролирано субвенции од пандемијата создадоа буџетски проблеми, се подготвува за обид за фискално прилагодување.
Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) е загрижен поради зголемувањето на нивото на државниот долг.
„Нема доволно свест за проблемот со долгот, ниту доволно волја да се надмине“, изјави минатата недела поранешниот италијански премиер Марио Монти.
Монти има поента, пишува уредникот на „Bloomberg“, Лионел Лоран. Но, мора да внимаваме што посакуваме. „Швабското“ штедење може да донесе некои земји поблиску до оние цели на дефицит до 3% од БДП и долг до 60% од БДП што сите ги знаат, но имаат тенденција да ги игнорираат (освен САД). Сепак, ова има цена, бидејќи повисоките даноци или намалувањето на трошоците исто така може да ги намалат инвестициите, јавните услуги и економскиот раст. Само под Монти, позицијата на Италија на финансиските пазари се подобри, но Италијанците беа оптоварени со повисоки даноци, зголемена невработеност и намалена економија. Сега замислете го тоа во време на војна.
Така, иако некои од најнадуените европски економии можат да си дозволат да изгубат уште едно евро, подобар начин да се постигне ова може да биде таргетирање на повисок раст – делот на равенката за БДП – наместо да се кратат трошоците додека континентот се бори за својот геополитички опстанок.
Податоците наведени од економистот Николас Гецман покажуваат дека трошоците и приходите на германската влада всушност ги надминале оние на Франција во изминатата деценија. Делот од БДП е тој што на крајот им ласка на финансиите на Берлин. Ова очигледно отиде преку глава на соседите. Последниот обид на Франција да ги ограничи бенефициите за невработеност веројатно ќе има „маргинално“ влијание врз јавните финансии и неизвесна улога врз стапката на невработеност, вели Пјер Росо од Центарот за истражување за економија и статистика.
Она што е пострашно е недостатокот на раст во иднината на Европа. Неодамнешните економски податоци сугерираат дека еврозоната ја избегна рецесијата, но севкупниот раст изгледа стагнира, особено во споредба со САД. Демографскиот пад не помага, бидејќи продуктивноста на трудот се забавува и се зголемуваат долгорочните трошоци за здравствена заштита, забележува Џејми Раш од „Bloomberg Economics“.
Ова не е болеста што може да ја излечи германското штедење: „конкурентноста“ на извозот поттикната од штедењето повеќе не е лост за раст во светот што се деглобализира, со Берлин помалку способен да користи евтин руски гас и крајните кинески пазари. И колку помалку се зборува за краткотрајната идеја на Лиз Трас во Британија за „раст“ преку големи, нефинансирани даночни намалувања, толку подобро.
Она што Европа може да го подобри е отстранување на бариерите за ширење на иновациите. Ова може да го вклучи видот на пазарна интеграција одозгора надолу неодамна предложена од поранешниот италијански премиер Енрико Лета, од намалување на бирократијата до повеќе паневропски дигитални услуги.
Сепак, постои неискористен потенцијал и на национално ниво. Социјалните и географските разлики значат дека потенцијалните иноватори и претприемачи пропаѓаат, вели Ксавиер Јаравел од Лондонската школа за економија, кој проценува дека еднаквите можности за жените и за обесправените може тројно да го зголемат нивниот сегашен број.
Добивките од продуктивноста од откривањето на утрешната сè уште непозната Марија Кири или Луј Брај – „невидливите генијалци“ кои се со помала веројатност да продолжат со кариерата во науката и технологијата поради нивното потекло или локација – би можеле да бидат огромни. Јаравел проценува дека тие би можеле да го зголемат растот на францускиот БДП за нешто помалку од 1 процентен поен (или двојно повеќе од очекуваната стапка на раст оваа година). Во апсолутна смисла, тоа значи 22 милијарди евра дополнителни на БДП годишно и 10 милијарди евра владини приходи. Во период од 25 години, сумата ќе одговара на она што Франција моментално го троши за пензии.
За да се постигне ова ќе биде потребна подготвеност да се трошат, а не да се штедат пари за образование и човечки капитал. Не е толку гламурозно како идеите како создавање европска верзија на „Alphabet“ или наметнување данок на милијардерите. Но, потенцијалните придобивки се поодржливи – социјалните политики кои инвестираат во мали деца имаат тенденција да се исплатат. Овие можат да бидат придружени со поголема промена во размислувањето низ Европа, на пример со помалку ориентирана кон ризик и повеќе ориентирана кон раст на Европската централна банка и повеќе севкупен долг на ниво на ЕУ. Само европските фондови за закрепнување од пандемијата би можеле да додадат 2,5 п.п. на растот на италијанскиот БДП до 2026-та година.
Сето ова значи дека прво треба да се грижиме за стагнација, а второ за долг.
„Мораме да ја напуштиме идејата дека долгот е едноставно товар што им се пренесува на идните генерации“, напиша минатиот месец Франческо Џаваци, поранешен советник на Марио Драги. Тој е во право: Европа која е геополитички одржлива и технолошки расте, би била предност за идните генерации, а не обврска. Ќе бидат потребни повеќе Мари Кири за да стигнете таму – а можеби и полесен „швабиски допир“.
