Соединетите Американски Држави на почетокот на јуни би можеле да се најдат во ситуација да не можат да ги платат доспеаните обврски по основ на јавен долг и формално да банкротираат.
Колку и да звучи неверојатно, доколку членовите на владејачката демократска и опозициската републиканска партија во Конгресот наскоро не се договорат за зголемување на лимитот за јавниот долг, Министерството за финансии нема да може да се задолжува и да ги плати доспеаните обврски.
Износот на јавниот долг на САД е подеднакво неверојатен. На крајот на фискалната 2022 година, тој изнесуваше 31,5 трилиони (илјади милијарди) американски долари или 124 отсто од БДП на најголемата светска економија.
Толку долг се акумулираше како резултат на буџетските дефицити, кои во последните повеќе од 20 години во просек изнесуваа околу еден трилион долари годишно.
Ова не е првпат Конгресот да одобри зголемување на лимитот за задолжување. Всушност, од 1960 година тоа се случило дури 78 пати, а последен пат во 2021 година.
Овој пат, сепак, се чини дека нема да се постигне договор така лесно. Републиканците, особено конзервативниот дел собран околу Претставничката група за слобода на Претставничкиот дом, се чини дека се склони да ја принудат администрацијата предводена од Џозеф Бајден да се посвети на реформите и да ги намали буџетските трошоци во замена за гласање за зголемување на лимитот на јавниот долг.
Во април, дури и републиканското мнозинство во Конгресот усвои закон со кој би можело да се зголеми плафонот за јавниот долг доколку државните трошоци се намалат за 14 отсто во следната деценија. Според експертите, овој закон нема шанси да помине во Сенатот, каде демократите имаат мнозинство, а во секој случај Бајден се закани дека ќе стави вето.
Како што го опиша претседателот на републиканската група во Претставничкиот дом, Кевин Мекарти во твит: „Ако на детето му дадете кредитна картичка и тој продолжи да ја надминува својата граница, вие не само што ќе му го зголемите неговиот лимит, туку ќе седнете со него и му помогнете да сфати како може да ги намали своите трошоци“.
Од друга страна, Бајден инсистира плафонот да се подигне без никакви услови. Експерти блиски до властите тврдат дека нема причина Конгресот да гласа за поместување на лимитот на јавниот долг уште утре и да избегне банкрот. Посочуваат дека ова е политичка и партиска пресметка.
Ендрју Бејтс, заменик портпаролот на Белата куќа, потсети дека истите сенатори со ништо не ја условувале администрацијата на Трамп кога го одобрувале движењето на лимитот.
„Тие мора да ја почитуваат уставната обврска да ги плаќаат нашите обврски и да не ја туркаат земјата во рецесија“, рече тој, додавајќи дека американскиот народ нема да ги трпи овие закани, ниту „драконски буџетски кратења“ што ќе ги погодат „воените ветерани, полицајците, работниците и болните деца“.
Главното прашање е какви би можеле да бидат последиците за САД, но и за светската економија, доколку оваа земја не ги исплати доспеаните долгови.
Интернетот врие од анализи на американски економисти кои тврдат дека не само САД би паднале во рецесија, туку и светот имајќи ја предвид чувствителната ситуација во која се наоѓа со геополитичките тензии и војната во Украина, инфлацијата, синџирите на снабдување…
Џенет Јелен, американската министерка за финансии, уште во јануари му напиша на Конгресот дека доколку не ги исполни своите обврски, тоа ќе предизвика непоправлива штета на американската економија, стандардите на сите граѓани и светската финансиска стабилност.
Јавниот долг на САД беше тема и на состанокот на Г7 во Јапонија викендов, иако на оваа тема немаше официјално соопштение. Јелен, која учествуваше во Г7, оцени дека неуспехот да се постигне договор ќе биде „погубен за САД“ и дека тие би можеле да банкротираат веќе во првите две недели од јуни доколку не добијат зелено светло за преземање дополнителен долг.
Британскиот министер за финансии Џереми Хант ја оцени ситуацијата како „многу сериозна закана за глобалната економија“.
Доколку навистина не се постигне договор до доспевање на долговите, Министерството за финансии има можност со некои краткорочни мерки да го одложи стечајот и за тоа има 88 милијарди долари, а може и да ја одложи исплатата на некои обврски, што е т.н „притаен банкрот“.
Во таква ситуација први на удар секако би биле владините чии плати може да доцнат, па потоа да се стопираат различни операции, од воени до исплати на социјално и здравствено осигурување.
Веднаш потоа, рејтинг агенциите би го намалиле кредитниот рејтинг на САД, бидејќи во 2011 година, кога се случи претходниот судир меѓу двете страни за истото прашање, S&P го намали од ААА на АА +. Ова дополнително значи поскапо задолжување, а проценките се дека зголемувањето на каматните стапки би го зголемило националниот долг за 850 милијарди долари.
Голдман Сакс процени дека една десетина од американската економија ќе биде запрена од неспособноста на владата да плати.
Според некои други проценки, банкротот би значел загуба од околу три милиони работни места, а поради зголемувањето на каматните стапки на кредитите, обврските на просечниот хипотекарен кредит би биле зголемени за 130.000 долари.
Веќе се зголемија приносите на американските државни обврзници кои доспеваат во јуни.
Имајќи предвид дека повеќе од половина од светските девизни резерви се во долар, евентуалниот пад на вредноста на доларот би ги довел земјите, особено посиромашните, во должничка криза бидејќи долговите деноминирани во други валути би поскапеле.
Иако неколку други земји во светот имаат слични лимити, како што е Данска, јавниот долг на ниту една не е ни блиску до тие граници.
