Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен изјави дека европската зависност од руската нафта и гас е минато.
Други, од украински претставници до европратеници и инсајдери во индустријата, велат дека времето е далеку од завршено.
Значителни количества руски јаглеводороди, особено нафта, сè уште ги заобиколуваат санкциите и стигнуваат до европскиот пазар, велат тие, а Путин со профитот од нив ја финансира својата воена машинерија, пишува Politico.
„Имав пријател во Њујорк во 1990-тите кој се пожали дека лебарки влегуваат во неговиот стан низ секоја мала дупка – Русија го прави истото со своите извори на енергија“, изјави за Политико Олег Устенко, економски советник на украинскиот претседател.
„Мораме да ги затвориме овие дупки за Русија да престане да ги добива овие крвави пари со кои ја финансираат воената машинерија која ја уништува нашата земја и го убива нашиот народ.
Суровата нафта е многу тешко да се следи на светскиот пазар. Лесно може да се меша со друг товар во транзитните земји, создавајќи поголема количина нафта чие потекло не може да се утврди. Процесот на рафинирање, неопходен за секоја практична примена, ги уништува и трагите од потеклото на суровината.
Загатката е надополнета со сложена мрежа на бродски компании кои пловат под знамињата на неразбирливи офшор јурисдикции. Некои од нив се обвинети дека и помогнале на Русија да го скрие потеклото на извозот на суровини користејќи цела низа техники.
„За разлика од гасоводот, пазарот на нафта е глобален. Системите за размена и мешање се воспоставена практика“, вели Михаил Ходоровски, познат критичар на Путин во егзил и поранешен извршен директор на енергетскиот гигант Јукос.
„Резултатот од ембаргото е значително зголемување на руските транспортни трошоци, како и голема прераспределба на приходот во корист на посредниците и дополнителни попусти поради намалувањето на пазарот на купувачот“, додава тој.
Европската унија во голема мера ги забрани руските фосилни горива од почетокот на руската инвазија на Украина во февруари минатата година. Исклучок се ограничените количини на сурова нафта од цевководи, гас од цевководи, нафтени деривати и ЛНГ.
Сепак, големи количини руска сурова нафта – која носи повеќе приходи од гасот – сè уште постојат на глобалните пазари, што ги натера некои експерти да веруваат дека суровата нафта го наоѓа својот пат до европскиот пазар преку задната врата.
„Откако беа воведени санкциите, обемот на сурова нафта извезена од Русија остана повеќе или помалку стабилен“, вели Саад Рахим, главен економист во Трафигура, глобална компанија за тргување со стоки. „Можно е руската нафта се уште да се продава на Европската унија и западните земји, но преку посредници.
Еден потенцијален пат кон Европа оди преку Азербејџан, кој граничи со Русија и каде започнува гасоводот Баку-Тбилиси-Џејхан (БТЦ). Пристаништето Џејхан во Турција е главен снабдувачки центар од кој се испорачува сурова нафта во Европа; Големи количества нафта пристигнуваат таму и од Ирак, преку гасоводот Киркук-Џејхан.
Францускиот европратеник и член на Комитетот за индустрија, истражување и енергија на Европскиот парламент, Франсоа Белами, јавно ги изрази своите сомнежи за оваа рута во неодамнешното прашање до Комисијата. Податоците покажуваат дека Азербејџан извезувал 242.000 барели нафта дневно повеќе отколку што произведувал во периодот меѓу април и јули минатата година, рече тој. Ова е огромна маржа во однос на домашното производство кое минатиот месец изнесуваше 648.000 барели дневно и е во долгорочен пад, покажуваат податоците на министерството.
„Како една земја може да го намали своето производство и во исто време да го зголеми извозот? Бројките се целосно неконзистентни, а овие разлики создаваат сомнежи дека санкциите се заобиколуваат“, рече Белами.
Портпаролот на Комисијата рече дека телото работи на затворање на дупките во режимот на санкции и го назначи поранешниот европски амбасадор во САД, Дејвид О’Саливен, за специјален пратеник задолжен за справување со затајувањето санкции. Портпаролот исто така нагласи дека последните јавно достапни податоци наведени од Белами за транспортот на нафта преку Азербејџан „биле објавени пред да стапат на сила санкциите, што значи дека не станува збор за заобиколување на санкциите“.
„Азербејџан не извезува руска нафта во ЕУ преку гасоводот БТК“, рече Ајхан Хаџизада, портпарол на Министерството за надворешни работи на Азербејџан, додавајќи дека „Азербејџан продолжува да ја користи целата несанкционирана нафта, без оглед на нејзиното потекло“ и дека „остануваат посветени на напорите за извршување на своите снабдувачки и трговски операции со најголема можна грижа и во согласност со релевантните закони и прописи“.
БП, која управува со гасоводот, неодамна беше принудена да негира дека руската нафта тече низ гасоводот, а податоците што ги виде Политико покажуваат на неодамнешниот пад на Џејхан во ЕУ.
Турција, од друга страна, го удвои својот директен увоз на руска нафта минатата година и одби да воведе санкции за руската сурова нафта, иако во исто време нуди воена и хуманитарна поддршка за Украина.
Финскиот центар за истражување на енергија и чист воздух (CREA) предупреди на крајот на минатата година дека „се создава нова рута за руската нафта до ЕУ преку Турција, сè почеста дестинација за руската сурова нафта“, каде што се рафинира во нафтени деривати кои не се под санкции, а потоа ги продава.
„Имаме доволно докази дека некои меѓународни компании купуваат рафинирани производи од руска нафта и ги продаваат во Европа“, рече Устенко. „Тоа е целосно легално, но во исто време и целосно неморално. Само затоа што оваа практика е дозволена не значи дека не треба да правиме ништо“.
Во понеделникот, британската невладина организација Глобал Витнес објави извештај во кој е откриено дека руската нафта редовно се продава по цени далеку над лимитот од 60 долари за барел што го наметнаа земјите-членки на Г7 минатиот декември.
„Фактот што руската нафта сè уште тече низ светот не е грешка, туку карактеристика на западните санкции“, вели Мај Роснер, активистка која учествуваше во извештајот. „Владите ширум ја отворија задната врата за индустријата за фосилни горива, а трговците и големите нафтени компании ги користат овие дупки и продолжуваат да работат како и обично.
