Резолуцијата на Генералното собрание на ОН ја повикува Русија да и плати репарација на Украина за извршеното уништување.
Експертите сметаат дека треба да се укинат санкциите против Русија во замена за согласност за исплата на репарации.
Во моментов, се чини дека нема крај на војната во Украина, а сепак светската заедница дебатира како да ја убеди Русија да плати репарации за војната што нејзината армија ја изврши во соседната земја. На 14 ноември, резолуцијата на Генералното собрание на ОН со која се повикува Москва да плати репарации доби 94 гласа. 14 држави гласаа против, а 73 беа воздржани.
Украинскиот премиер Денис Шмихал ја процени директната физичка штета во септември на 326 милијарди американски долари. Сумата беше потврдена од експерти од Светска банка, рече Шмихал на состанокот во Брисел. Веројатно ќе се зголеми дополнително до крајот на војната. Русија веќе ја отфрли резолуцијата. Документот е „правно незначаен“, вели рускиот дипломат на ОН Василиј Небенсја.
Кога се исплаќаат репарации?
Репарациите во основа се компензации што државата ги прави за штетата предизвикана од нејзините криминални дела. Експертот за меѓународно право Пол Грагл од Универзитетот во Грац објаснува дека износите и видот на плаќањата ги одредуваат меѓународните институции или мировниот договор по завршувањето на војната.
Еден од најпознатите случаи на репарации е поврзан со тогашната германска империја по поразот во Првата светска војна во 1918 година: побарувањата од над 200 милијарди марки во злато требаше да се плаќаат со децении. Сојузна Република Германија, како правен наследник на Германската империја, го направи последниот трансфер во 2010 година. Дури и по Втората светска војна, Германија мораше да плаќа репарации на сојузниците.
Има уште неколку примери на репарации во модерната историја. Ова ги вклучува и исплатите на репарации на Ирак за окупацијата на Кувајт во 1990/91 година. Основа за плаќањата беа резолуциите на Советот за безбедност на ОН. Тие се сметаат за преседан, што го изјави и постојаниот претставник на Украина во Генералното собрание на ОН, вели Пола Рајн-Фишер од Академијата за европска заштита на човековите права на Универзитетот во Келн.
Како може Русија да биде принудена да плати?
Резолуциите на Генералното собрание на ОН не се правно обврзувачки. Имаат поголема политичка тежина бидејќи го одразуваат мислењето на меѓународната заедница, вели Пол Грагл. „Тоа ја изразува политичката намера да не се заборави дека Русија, како агресор, е должна да ја надомести оваа штета“, рече Грагл.
Пола Рајн-Фишер зборува и за политичка сигнализација. Тешко е да се убеди Русија да плати репарации преку постоечките меѓународни механизми. „Постои проблем со јурисдикцијата на Меѓународниот суд на правдата на Обединетите нации (чии одлуки се правно обврзувачки – забележува уредникот). Тој има јурисдикција само ако двете држави се согласиле да станат странки во постапката. „Судот веќе ја разгледува тужбата на Украина против Русија за кршење на Конвенцијата за геноцид, но во овој случај исплатите за компензација ќе бидат ограничени“, објаснува експертот.
Според Рајн-Фишер, Меѓународниот кривичен суд во Хаг (МКС) може да донесе правно обврзувачка одлука за репарации. „Тој има јурисдикција за казнување на поединци за геноцид, злосторства против човештвото, воени злосторства и злосторства за агресија, иако МКС не може да ги гони злосторствата за агресија од страна на руските носителите на одлуки. Затоа што за гонење на ова злосторство потребна е резолуција на Советот за безбедност на ОН, која Русија би ја блокирала со вето како нејзина постојана членка“.
Според експертот, третата инстанца која теоретски би можела да ја обврзе Русија да плати репарации е Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП). Меѓутоа, Русија се повлече од Советот на Европа во март 2022 година и од септември 2022 година повеќе не е висока договорна страна на Конвенцијата за човекови права, така што оттогаш повеќе не е предмет на одлуките на Европскиот суд на Човечки права. Судот може само да и наложи на Руската Федерација да и исплати компензација на Украина за уништувањето што се случи помеѓу февруари и септември 2022 година, објаснува Пола Рајн-Фишер.
Руски имот како репарација?
Во моментов се разговара и за тоа дали руските средства кои се замрзнати како дел од санкциите би можеле да се искористат за исплата на репарации. Главниот фокус е на странските средства на санкционираните руски компании, средствата на приватни лица и девизните резерви на руската централна банка.
Но, „се разбира дека постои правна разлика помеѓу „замрзнување на имот“ и „конфискација на имотот“, вели експертот за меѓународно право Грагл.
„Замрзнувањето значи дека ова се случува само привремено. Конфискацијата на рускиот имот како репарација, од друга страна, не е можна без правна основа“, смета Рајн-Фишер. Сепак, меѓународна арбитражна комисија се уште не постои, а одлуката за конфискација од страна на домашните судови вклучува големи правни компликации.
Мировниот договор како идеално решение
Според мислењето на Рајн-Фишер, укинувањето на санкциите против Русија во замена за согласување да се плати репарации би било помалку проблематично од правен аспект. Мировниот договор во кој Русија се обврзува да ја надомести штетата што ја предизвика е идеалното решение.
„Но, за жал, тоа е малку веројатно во сегашната ситуација“, вели експертот.
