Гасната криза има и позитивна страна. Норвешка – демократска, пријателска, доверлива – се засили за да и помогне на Европа со максимизирање на производството дури и на сметка на сопственото производство на нафта за да се обиде да ја замени секоја молекула на руско снабдување, која што може, пишува енергетскиот коментатор на „Financial Times“, Дејвид Шеферд.
Но, бидејќи цената на гасот продолжува да расте, двојно се зголемува откако Русија започна отворено да го намалува извозот во јуни, во индустријата има тивки шумови. Ова сугерира дека е време да се побара од Норвешка да направи повеќе, дури и нешто што некогаш изгледало незамисливо: таа мора да се согласи да ја намали цената по која го продава својот гас.
Пред вревата на протести од Осло и поплаките од пуристите на слободниот пазар, вреди да се напомене дека ова е далеку од официјален предлог. Но, фактот дека овие ставови се искажуваат приватно од искусни директори во секторот за нафта и гас надвор од Норвешка, сугерира дека вреди да се истражат.
Аргументот е следниот: Европа, без разлика дали сака да признае или не, е вовлечена во економска војна како резултат на руската инвазија на Украина.
Најголемата закана за европската поддршка за Киев, добро разбрана од Владимир Путин, е дека енергетската криза се претвора во економска, а западните гласачи реагираат. Цената на гасот веќе не е само висока, таа брзо станува економско оружје.
Колку и да е убав неочекуваниот гас што Норвешка го жнее денес, и со еквивалент на речиси 400 долари за барел нафта, тој е неверојатно огромен, не е во стратешки интерес на земјата да гледа нејзините соседи да западнат во длабока рецесија или да има една охрабрена Русија во границите на ЕУ.
Бројките се индикативни. Поголемиот дел од снабдувањето со гас на Норвешка се носи со гасовод до Европа, што претставува околу една четвртина од снабдувањето на континентот. За Обединетото Кралство процентот е дури 40.
Норвешката влада во мај предвиде дека нејзините приходи од нафта и гас ќе достигнат 100 милијарди евра во оваа година. Во земја со 5,4 милиони жители, тоа е околу 18.000 евра по лице, или повеќе од вкупната јавна потрошувачка на британската влада по глава на жител во 2020/21 година.
Цените на гасот оттогаш се удвоија и сега се тргуваат на повеќе од десет пати од просечното ниво од претходната деценија. Норвешка очигледно има значителна фискална слобода. Приходите од нафта и гас беа под 30 милијарди евра во минатата година.
Ако Осло се согласеше да ја ограничи цената на нешто како еквивалент од 150-200 долари за барел нафта, повеќе отколку што Норвешка заработуваше во просек во првата половина од оваа година, кога енергетскиот гигант „Equinor“ поддржан од државата уживаше рекорден профит – сепак ќе беше болно, но податливо за европските економии.
Долгорочните инвеститори во енергетскиот сектор во земјата, вклучително и владата, сепак ќе бидат наградени. Аслак Берг, економист кој работел за норвешката влада и Европската асоцијација за слободна трговија, рече дека иако било какво намалување на цената веројатно ќе биде политички тешко да се проголта, Осло има интерес да придонесе за стабилна европска економија и да ја поддржи Украина.
„Опција што може да има смисла за двете страни е да се обврзат на долгорочни договори по цени значително под денешната спот цена, но многу над историскиот просек“, посочи тој.
Таквото решение не би било лек. Цените на европскиот пазар на гас веројатно ќе останат високи за да се привлечат потребните товари на ЛНГ од Азија. Постојат ризици од попречување на нормалните пазарни сигнали. Но, речиси сигурно ќе помогне да се намали сметката за поддршка на домаќинствата и индустријата оваа зима во Европа.
Норвешка, исто така, е повеќе изложена на флуктуации во глобалната економија, главно поттикнати од нестабилните цени на енергијата оваа година, отколку што може да се види во моментов. Неговиот суверен богат фонд од 1,2 трилиони долари, кој инвестира децениски приходи од производството на нафта и гас, загуби 14,4 отсто, или 174 милијарди долари, во првата половина од оваа година, повеќе од она што владата може да добие од рекордните цени на нафтата и гасот.
Норвешка е исто така свесна за заканата за долгорочната побарувачка на гас од оваа криза. Нејзината желба да изгради идна енергетска економија заснована на обновливи извори на енергија како што се морскиот ветер и синиот водород, исто така, се потпира на тесна соработка со соседите. Врвните раководители на Норвешка искрено зборуваат за опасностите да бидат сфатени како следење на пристапот „Норвешка на прво место“.
Клучно е Европа да не падне во замката на национализмот со ресурси што би го фаворизирал Путин. Никој не треба да сугерира дека Норвешка треба да се третира како профитер или да се заборави нејзиниот придонес за европската енергетска безбедност. Но, вреди барем да се разговара за тоа дали може да се направи нешто за да се намалат цените.
Отворањето на вентилите со полн капацитет сега се оценува. Тоа да се направи по цена што помага да се олесни болката за европските економии може да биде во интерес и на Норвешка.
