За речиси еден месец од почетокот на војната во Украина, земјите од Европската унија платиле речиси 18 милијарди евра за купување на руски фосилни горива – природен гас, нафта и јаглен, според Центарот за истражување на енергија и чист воздух (CREA). Референцата во базата покажува дека секој час земјите од заедницата плаќаат вкупно 25 милиони евра за набавка на гориво од Русија.
Од почетокот на инвазијата, европските земји купиле нафта од Русија за речиси 6 милијарди евра, гас за повеќе од 11 милијарди евра и јаглен за речиси 460 милиони евра.
Европа е најголемиот пазар за руски енергетски извори и во оваа фаза Русија тешко може да ги диверзифицира своите испораки ако, на пример, земјите од ЕУ престанат да купуваат гас или нафта. Но, реципроцитетот, бидејќи Русија е исто така главен снабдувач на заедницата, досега го спасуваше рускиот енергетски сектор од санкции, дури и поради војната во Украина.
Според експертите од бриселскиот тинк-тенк „Bruegel“, цитиран од „EuroNews“, ЕУ можеби нема да го запре увозот на руски горива, туку да воведе високи царини за нив, на пример. Ова природно ќе доведе до барање алтернативи, но ние уште еднаш се осврнуваме на прашањето за трошоците за диверзификација.
Диверзификација
Во 2021-ва година, „Газпром“, единствената руска компанија лиценцирана за извоз на гас од земјата, испорача повеќе од 181 милијарда кубни метри гас во земјите во Европа и Кина, со околу 80% од извозот за европските клиенти. Така, енергетската зависност е проблем не само во Европа, каде во последните недели се разговараше за различни алтернативи – течен гас, дополнителни количини гас од цевки итн.
Москва бара и нови пазари, но и тоа бара големи напори.
Европа добива руски природен гас преку неколку цевководи, при што само дизајнерскиот капацитет на „Северен тек 1“ е 55 милијарди кубни метри годишно. Според „Нафтогас“, капацитетот на мрежата за пренос на гас на Украина е околу 90 милијарди кубни метри, иако е договорено да биде 40 милијарди кубни метри годишно, а преку „Турски тек“ во ЕУ, преку Бугарија, може да влезат до 16 милијарди кубни метри гас годишно.
Се разбира, не се користат сите овие опции во нивниот проектен капацитет, но тоа се рути кои, дури и преку аукции за распределба на дневниот капацитет, Русија може веднаш да ги искористи.
За споредба, патот до Кина, наведен како алтернатива на Русија, е само еден – „Силата на Сибир“ со капацитет од 38 милијарди кубни метри годишно. Москва може да постигне вистинска диверзификација на своите залихи и да не се потпира толку на Европа по изградбата на проширувањето на „Силата на Сибир“. Станува збор за гасовод со должина од 6.700 километри, од кои 2.700 во Русија. Гасоводите ќе минуваат низ Монголија и ќе носат гас од Сибир до Кина. Капацитетот е до 50 милијарди кубни метри годишно.
Но, овој проект, иако се зборува со години, сѐ уште не е почнат да се гради. Последните детали за тоа беа договорени на крајот на 2021-ва година. Пред почетокот на Зимските олимписки игри во Пекинг, двете земји потпишаа и договор за зголемување на испораките на гас.
Ова значи дека диверзификацијата во најдобар случај ќе потрае најмалку неколку години, а во меѓувреме, Кина исто така се впушта во својата зелена трансформација, велејќи дека активно ќе инвестира во нуклеарни централи и обновливи извори на енергија. Со други зборови, сега се поставува прашањето кој прв ќе трепне во играта енергетски покер меѓу ЕУ и рускиот претседател Владимир Путин.
