Во оваа фаза се уште не знаеме што ќе значи претседателството на Доналд Трамп. Всушност уште не знаеме што точно ќе значи „Brexit“. Но има две многу тесно поврзани последици и од двата настани: Спроведувањето крај на ерата на независност на централните банки и истовремено со тоа – губење на влијанието на академските макроекономисти, коментира Волфганг Мунхау од „Eurointelligence“ за „Financial Times“ (FT).
Независноста на централната банка се претпоставува од два услови. Првото – и уште поважно, е дека има широк консензус за целите на монетарната политика. Второто е дека независен одбор на централната банка, обично се состои од професионалци економисти, може да ги постигнат овие цели. Првиот од овие услови е нарушен, вториот е завиткан во „магла“.
Според консензусот од 1989-2016-та година – златната ера на финансиската глобализација, централната банка треба да има за цел ниска позитивна стапка на инфлацијата. Ова се поддржува од макроекономски теории, разработени во 80-тите години. Изгледа нормално дека нова сорта економисти, обучени во ново генерирање на економски модели, ќе ги постигнат целите кои општеството ги сака, без да се под притисок од секојдневните политики.
Трамп отворено го оспори овој консензус. За „FT“ неговите економски советници велат дека Федералните резерви на САД создале „лажна економија“ и дека новоизбраниот претседател сака да види таков претседател на ФЕД, кој ќе ги задржи неговите сопствени позиции.
Британскиот премиер Тереза Меј го користи речиси истиот аргумент, критикувајќи ја Англиската централна банка и предупредувајќи за „непријатни несакани ефекти“. И во двата случаи политичарите бараат промена во фискално-готовинскиот микс: полабава фискална политика, поцврста монетарна политика. Но, како можеш да го постигнеш тоа, ако твојата централна банка е независна?
Во еврозоната консензусот во корист на политичката цел на Европската централна банка (ЕЦБ) од инфлација од малку под 2% исто стана кревка, иако од различни причини. Германската економска елита никогаш не верувала во неа. Јирген Шарк, поранешен член на извршната комисија на ЕЦБ, вели дека европските договори зборуваат само за потребата да се одржува ценовна стабилност. Сепак, тие не даваат можност на „ЕЦБ“ да стане во овој мандат дигитална инфлациска цел. Неговиот аргумент е дека инфлациските стапки од 0-1%, како што е во моментов, се целосно во согласност со идејата за ценовна стабилност. Како резултат на тоа, нема причина зошто негативните каматни стапки да ја забрзуваат инфлацијата, уште помалку пак тоа да се случи преку квантитативно олеснување или други политики.
Очекувам, пишува Мунхау, штом економијата се опорави и „ЕЦБ“ биде принудена да ги зголеми каматните стапки, италијанските економисти да ја повикаат централната банка за приоритетот на финансиската стабилност над ценовната стабилност, мислејќи на финансискиот сектор на Италија и високото ниво на јавен долг. Во еврозоната исто недостасува консензус.
Најважно е дали оние кои го предизвикуваат политичкиот консензус се во право или не. Мислењето на економската елита е дека независноста на централната банка е добра работа – а тоа не е изненадувачки доколку економистите заработат лично од системот. Јас самиот, пишува Мунхау, се согласувам со оние кои велат дека независноста на централната банка е ниту потребна, ниту доволна за ценовна стабилност.
Она што навистина е важно е дека овој консензус беше уништен. Ако доволно голем број луѓе ја сакаат централната банка за таргетирање на берзата, индексот на среќата или временските услови наместо некоја форма на инфлација, аргументот за независност отпаѓа. Дури само тоа значи дека монетарната политика веќе не може да биде сведена на независни експерти. Таа треба, и ќе се врати до состојбата во многу земји пред 90-тите години: интегрирана функција на пошироката економска политика на владата.
Не очекувам, пишува уште Мунхау, крајот на независноста да се случи, уште помалку во целосен степен. Еврозоната ќе биде одржлива, бидејќи независноста е дел од европското право и е тешко да очекуваме сите да се согласуваат со промената. Во монетарната унија нема влада, која очекува да биде независна централната банка. „ЕЦБ“ ќе биде еквивалент на последната преживеана централна банка.
САД и Велика Британија имаат послаби форми на независност на централната банка, па тоа може наскоро да се промени. Првата фаза ќе биде изборот на политички компатибилни управители и членови на советите на паричните политики, кои се повеќе политички настроени од сегашните академици. Така Трамп и Меј ќе ја уништат мрежата, а не е задолжително со тоа да се случи формално елиминирање на концептот на независната централна банка.
Периодот на финансиска глобализација го трансфомира академскиот економист во активен политичар – како централен банкар и дури министер за финансии, завршува Мунхау. Следната деценија ќе донесе сосема различни лица и институционални механизми.
