Новата одлука на групата 20 најразвиени земји во светот (Г20) на самитот во Рим за реформа на меѓународниот даночен систем, со која се воведува минимален корпоративен данок од 15% на добивката на мултинационалните компании, веќе е оценет како историски. Се очекува да им застане на патот на затајувачите на данок и да ги испрати во историја даночните раеви со нулта, или многу ниска даночна стапка, примамливи за регистрација на многу компании.
Даночните раеви заминуваат во историјата
Заслугата за укинување на даночните раеви, за кое најчесто само повремено се зборуваше, несомнено ќе има Ковид 19, чија пандемија ги испразни државните буџети на најразвиените земји, а буџетските дефицити се зголемија поради финансиската поддршка на стопанството и граѓаните. .
Се проценува дека одлуката на Г20 ќе им овозможи на земјите да заработат дополнителни 150 милијарди долари.
Покрај минималната даночна стапка што ќе треба да се плаќа насекаде, новина е што фирмите ќе плаќаат данок на доход и во државата во која работат и остваруваат добивка, а не само каде се регистрирани. Целна група се компаниите со светски обрт од над 20 милијарди евра и профитабилност поголема од 10 проценти. Тој праг може да падне на 10 милијарди по седум години.
Колку е реално сето ова да заживее веќе во 2022 година, како што е договорено во Рим?
Политичка одлука на моќниците
Професорот на белградската банкарска академија, Божидар Драшковиќ, потсетува дека даночните раеви доминантно се создадени пред триесетина години, кога големите светски компании од реалниот и финансискиот сектор почнаа да бараат области каде што би можеле да си обезбедат дополнителен профит за сметка на даночно затајување. Тој потсетува дека овие, најчесто егзотични дестинации, како Девствените острови и некои други острови, но и европските земји, Луксембург, Холандија, Ирска, Кипар, се познати на сите и односот кон нив отсекогаш било прашање на политичка одлука на моќните држави.
„Свеста за тоа доби политичка димензија кога процесот почна да ги погодува најразвиените земји во светот, а се одрази со тоа што дел од даночните приходи што ќе останат во тие земји отидоа на друго место. „Бидејќи нема даночни приходи, тоа се помали приливи во буџетот, поголемо задолжување на државата и буџетски дефицит, па дојдоа до идеја дека би било паметно да се постават минимални стапки на корпоративни даноци од 15 проценти и да се наметнат на сите земји во светот“, рече економистот.
Тој за Спутник вели дека има позитивна димензија од аспект на изедначување на одредени даночни текови, но од друга страна и дека од тоа ќе имаат корист најразвиените земји во светот. Колку тоа навистина ќе биде возможно и со која брзина, додава тој, ќе видиме наскоро.
Дали е можно брз пресврт?
„Не сум оптимист дека овој пресврт ќе се случи толку брзо, бидејќи даночните решенија, сепак, се прашање на националните политики, односно на политиките на секоја држава. Доколку се ограничи на 15 проценти, тогаш како таков ќе престане да постои механизмот за привлекување странски инвеститори во земјите кои се гладни за инвестиции“, вели овој економист.
Тој забележува дека купот странски инвестиции во земјите кои се приматели на капитал се засновале на ниски даноци и даночни олеснувања.Одлуката од Рим се заснова на договорот што во септември го постигнаа 136 земји, кои придонесуваат со 90% во светскиот БДП.
Драшковиќ смета дека е клучно компанијата чија филијала работи во земја да плаќа данок на доход на земјата на чија територија остварува профит. Тоа значи промена на националната даночна политика на секоја земја за строго да се пресметуваат приходите на филијалите на компаниите на нејзината територија, вели тој, но забележува и дека тоа воопшто не е тешко да се направи.
Посебен проблем на ЕУ
Франција, која претседава со ЕУ од јануари следната година, веќе најави дека сака што е можно поскоро уредување за минималниот данок, за што е потребна едногласна одлука. Таа беше охрабрена од ставот на Ирска, Унгарија и Естонија, кои на почетокот на септември во последен момент се приклучија на договорот.
Драшковиќ забележува дека ЕУ има посебен проблем затоа што има унифицирана монетарна политика, надворешна трговска политика и нема минимални принципи на обединета фискална политика. Според него, токму неопходноста на ЕУ како пазарна, финансиска и монетарна зона е да го регулира прашањето за единствен стандард на фискалната политика.
