Индексите на ниво на цени покажуваат колку се скапи или евтини стоките и услугите во различни земји, врз основа на паритетот на куповната моќ.
Западните и северноевропските земји генерално имаат повисоки нивоа на цени, иако приходот не се зема предвид во овие споредби. Цените во Европа значително варираат од земја до земја – па дури и меѓу соседите како Австрија и Унгарија или Германија и Полска.
Како најдобро да се споредат цените низ целиот континент? И кои земји се најскапи, а кои се најпристапни?
Евростат го користи индексот на ниво на цени како метод на споредба. Овие индекси ги споредуваат цените во земјите со просекот на ЕУ, врз основа на CPM, кој функционира како „вештачка заедничка валута“, покажувајќи колку со иста количина пари може да се купи во различни земји, пишува Euronews.
Истражувањето опфати повеќе од 2.000 производи и услуги во 36 европски земји.
Како се споредуваат цените меѓу земјите?
Постојат неколку индекси кои ги споредуваат трошоците за храна, пијалоци, облека, хотели итн. Но, два клучни индикатори за целокупното ниво на цените се:
– Вистинска индивидуална потрошувачка (AIC) која ги вклучува сите стоки и услуги што ги користат домаќинствата, вклучувајќи ги и оние што ги плаќа владата (на пр. здравство и образование).
– Финална потрошувачка на домаќинствата (HFCE) која мери сè што домаќинствата директно трошат.
Со други зборови, AIC покажува што луѓето користат, а HFCE за што всушност плаќаат. Поради пошироката дефиниција, AIC се користи за меѓународни споредби.
Швајцарија е 3,9 пати поскапа од Турција
Во 2024 година, Швајцарија беше најскапата земја меѓу 36-те анализирани, со ниво на цени од 184% од просекот на ЕУ.
Турција е најевтина, со цени само 47% од просекот на ЕУ. Ова значи дека живеењето во Швајцарија е речиси четири пати поскапо отколку во Турција.
Најевтини и најскапи земји од ЕУ се Бугарија наспроти Луксембург
Во рамките на ЕУ, Луксембург е најскап, со цени 51% повисоки од просекот.
Најевтини членки се Бугарија и Романија, со 57% од просекот на ЕУ, што значи дека Луксембург е околу 2,7 пати поскап од овие две земји.
Десет земји од ЕУ имаат цени над просекот, а Данска (143%) и Ирска (141%) се водечки.
Од четирите најголеми економии на ЕУ, Германија (109%) и Франција (108%) се малку над просекот, додека Италија (98%) и Шпанија (91%) се под него.
Географски модели на цени
Западна и Северна Европа имаат значително повисоки нивоа на цени. На врвот се Швајцарија, Исланд, Луксембург, Данска, Ирска, Норвешка и Финска.
Сите пет нордиски земји – Данска, Финска, Шведска, Норвешка и Исланд – се постојано меѓу најскапите.
Од друга страна, земјите од Централна и Источна Европа – како што се Романија, Бугарија, Унгарија, Полска и балтичките земји – имаат пониски цени.
Истото важи и за кандидатите за членство во ЕУ: Турција, Македонија, Албанија, Србија и Босна и Херцеговина.
Зошто земјите од ЕФТА се толку скапи?
Двете земји од ЕФТА – Швајцарија и Исланд – се првите две на листата, додека Норвешка е шеста.
Според канцеларијата на ЕФТА, високата продуктивност и високите плати се клучните причини за високите цени во овие земји.
Што влијае на разликите во цените?
Филипо Палоти, докторант по економија на Универзитетскиот колеџ во Лондон, вели дека најскапите земји имаат тенденција да имаат највисока продуктивност.
„Продуктивноста во извозно ориентираните сектори (како што се производството и технологијата) ги зголемува платите во целата економија – дури и во секторите со ниска продуктивност како што се угостителството или занаетчиството“, објаснува тој.
На пример, часовната стапка во Луксембург е околу 55 евра, додека во Бугарија е само 11 евра. Слично на тоа, кафето чини 4 евра во Копенхаген и 1 евро во Софија.
Палоти додава дека цените не се под влијание само на платите, туку и на фактори како што се капиталната опрема, технологијата, човечкиот капитал, квалитетот на институциите, инфраструктурата, странските инвестиции, но исто така и на ДДВ, регулативите, урбанизацијата и валутните разлики.
Приходот не е дел од оваа споредба
Индексите на ценовните нивоа не вклучуваат податоци за платите и приходите. Според Евростат, овие податоци се чиста споредба на цените, без оглед на животниот стандард.
Ова значи дека некој што живее во поскапа земја може да си дозволи повеќе од некој од поевтина земја, доколку неговиот приход е поголем.
Во ЕУ, цените на алкохолот и тутунот најмногу варираат. На пример во Ирска (205%) тие се речиси три пати повисоки отколку во Бугарија (69%).
