Ако влезете во било кое село низ Македонија, ќе налетате на тивки дворови и стари куќи што уште шират мирис на сушена лаванда од бабините шкафови. А низ градските улици? Мајки со погледи заглавени во екрани, како да сакаат да го прегрнат синот преку видео-повик.
Тука не станува збор само за физичко отсуство. Заминувањето на младите, особено на оние со дипломи и амбиции, ја носи со себе и иднината на ова парче земја. И тоа е најгорчливата вистина.
Годишно, според последните бројки, повеќе од 15.000 млади луѓе си ја пробуваат среќата на запад — од Германија до Австрија, Италија, па дури и во Чешка. И на прв поглед, не изгледа како драматична бројка.
Но вистинскиот проблем е далеку подлабок и покомплексен од статистички извештај.
„Ги изгубивме највредните. Тие што учеа овде, а сега полнат државни каси во странство“, објаснуваат економските аналитичари.
И навистина, ние инвестираме во нивното образование, даваме стипендии, ресурси, наставници, а потоа тие своето знаење и енергија ги вградуваат во нечија туѓа економија.
Компаниите се жалат први. Особено во ИТ секторот, здравството, градежништвото и машинството.
„Сакавме да го прошириме погонoт, ама од десет електротехничари што ги интервјуиравме, девет веќе имаа куфери спакувани за Германија“, ни изјави Вера, директорка на фабрика за електро компоненти во Скопје.
Образованието, пак, тивко се празни. Во некои мали градови, професорите предаваат на полупразни клупи. А по селата — училишта со заклучени врати и излупени табли.
Наставникот Ѓорѓи од Ѓорче Петров вели:
„Кога ги прашувам децата што сакаат да станат кога ќе пораснат, половина ми велат – ‘во странство’. Не доктор, не инженер, туку кажуваат локација“.
Парите не се секогаш единствената причина. Многумина си заминуваат бидејќи изгубиле верба дека овде некој ќе ги чуе. Политичките превирања, неправдите, безизлезот – тоа повеќе боли од малата плата.
„Таму барем знам дека трудот ми се вреднува“, вели Јулија Петрова од Минхен, медицинска сестра што пред три години ги спакува куферите.
Па, може ли нешто да се стори? Стручњаците велат дека решението не е преку ноќ, ниту пак има магично стапче. Потребна е трпелива, паметна стратегија која ќе гради средина каде млад човек ќе може да се вработи, да напредува и – што е најважно – да верува дека има зошто да остане.
Ако државата не го сфати ова како прашање на живот или смрт, ќе ни останат само фасади и бирократски институции, но без душа. Зашто кога младите си заминуваат, не губиме само работници. Си оди и иднината. И оној упорен, инаетлив македонски сон за подобро утре.
А најтажно е кога ќе сфатиш дека оние што сè уште се тука, не се затоа што веруваат, туку затоа што — барем засега — немаат каде да одат.
Б.З.М.
