„Вложи денес, заработи тројно за месец дена“ – со вакви ветувања секојдневно се бомбардираат граѓаните преку социјалните мрежи, Вибер-групи или е-пошта.
Финансиските пирамиди и крипто измамите се појави што сѐ почесто ја погодуваат и македонската јавност, оставајќи зад себе десетици измамени лица и изгубени илјадници евра.
Иако на прв поглед изгледаат како иновативни и брзопрофитабилни инвестиции, овие шеми најчесто се темелат на старата формула: ветување за лесна заработка, но без реална економска основа.
Во сѐ поголем број случаи, крипто-платформи што се рекламираат како „револуционерни“ всушност немаат лиценца, немаат позадина во вистински пазар и не нудат никаква правна заштита.
Ведран Кузмановски, економски аналитичар од Скопје, вели дека „лажните крипто инвестиции често се маскирани како high-tech стартапи, а всушност функционираат по принципот на Понзи-шема – исплаќаат добивка од парите на новите членови, додека не се сруши системот“.
Според него, недостатокот на регулатива и слабото познавање на крипто-финансиите го прави теренот плоден за измамници.
Многумина станале жртви на пирамидални системи преку „пријателски“ препораки.
Така било и со Јасмина Стојанова, која вели дека во 2023 година вложила 2.000 евра во онлајн платформа за „тргување со крипто“ што ѝ ја препорачал познаник.
„На почетокот сѐ изгледаше реално – добивав неделни извештаи, мал профит, дури и можност за повлекување. Но по три месеци платформата исчезна, а со неа и моите пари“, раскажува таа.
Најчести знаци дека станува збор за измама се: нејасно објаснета шема за заработка, инсистирање на нови членови, гарантирана добивка, притисок да се инвестира веднаш и недостаток на јасна регулаторна лиценца.
Како да се заштитите?
-Проверете ја легитимноста на платформата – дали има лиценца од регулаторно тело (во Македонија тоа е Комисијата за хартии од вредност).
-Не верувајте на „пријателски совети“ без детална проверка.
-Избегнувајте брзи ветувања за голема добивка.
-Пазете се од платформи што бараат крипто уплати без можност за поврат преку банка.
-Образовајте се – доколку не разбирате како функционира некоја инвестиција, подобро е да не учествувате.
„Во ера на финансиска нестабилност и дигитализација, измамниците се сѐ поиновативни. Единствениот начин да се заштитиме е преку критичко размислување и информираност“, додаваат експертите.
Надлежните институции постојано апелираат граѓаните да пријавуваат сомнителни шеми, но често реагираат дури откако штетата веќе е направена.
Затоа, најдобрата одбрана од финансиски измами останува една – информирај се пред да вложиш. И запомнете: кога нешто звучи предобро за да биде вистинито, најчесто и не е.
Б.З.М.
