Додека светските централни банки сè поинтензивно ги тестираат своите дигитални валути, прашањето дали и Македонија ќе добие „дигитален денар“ станува сè поактуелно.
Народната банка веќе неколку години ги следи глобалните трендови во сферата на дигиталните валути издадени од централните банки (CBDC), а последните сигнали упатуваат на тоа дека институцијата сериозно размислува за првите чекори кон можна дигитална трансформација на паричниот систем.
Иако конкретна одлука за воведување на дигитален денар сè уште не е донесена, познавачите брифираат дека работата на проценка на потенцијалните ефекти е во тек.
Според неофицијални информации, веќе се анализираат сценарија за тоа како би функционирала една таква валута, кои би биле нејзините предности, ризици, како и техничките предуслови.
„Централните банки низ светот влегоа во фаза на експериментирање и истражување, некои дури и во пилот-проекти. Иако сме мала економија, не смееме да заостануваме. Дигиталниот денар е предизвик, но и можност за инклузивни и поефикасни финансиски услуги“, вели економист.
Потенцијалниот „дигитален денар“ би бил различен од криптовалутите како биткоин – тој би бил централизирана валута под контрола на државната институција, со цел зголемување на безбедноста, транспарентноста и ефикасноста во платежниот систем.
Како што појаснуваат експертите, тој би можел да се користи и за директни трансакции меѓу граѓаните, но и како алатка за социјална помош – на пример, државата би можела да исплати средства директно на дигиталните паричници на граѓаните без посредници.
„Ова не е само технолошка иновација, туку стратегиска можност за намалување на сивата економија и за подобрување на фискалната дисциплина. Но, мора да се внимава на приватноста и на дигиталната безбедност“, предупредуваат познавачите.
Иако сè уште сме далеку од финална одлука, факт е дека темата веќе влезе во стратешките документи на НБРМ. Прашањето не е веќе дали ќе има дигитална верзија на денарот, туку кога и како ќе се имплементира.
Со оглед на брзото темпо на дигитализација и глобалната трка во воведување на CBDC, Македонија ќе мора да го пронајде сопствениот баланс меѓу иновацијата и стабилноста.
Предности на дигиталниот денар: Поголема финансиска инклузија. Ќе им овозможи на граѓаните кои немаат банкарска сметка да учествуваат во дигиталната економија преку мобилни паричници. Намалување на сивата економија. Секоја трансакција би била евидентирана, што значи помала можност за затајување данок и нелегални активности. Побрзи и поевтини трансакции. Плаќањата би се вршеле во реално време, дури и преку мобилен телефон, без потреба од банкарски посредници. Поголема контрола врз монетарната политика. НБРМ би можела директно да влијае на економската активност со дистрибуција на дигитални пари (на пример, помош за време на кризи). Дигиталната валута може да биде потешко фалсификувана од хартиени пари и да биде поотпорна на финансиски кризи или банкарски колапси.
Ризици и предизвици: Загрозување на приватноста. Државата ќе има увид во сите трансакции. Ако нема силни закони за заштита на податоците – може да дојде до злоупотреба. Технички и сајбер ризици. Системот ќе мора да биде заштитен од хакерски напади, што бара огромни инвестиции во сајбер-безбедност. Можна паника кај банките. Ако граѓаните одлучат масовно да ги префрлат своите депозити во НБРМ преку дигитален денар, може да се ослабат комерцијалните банки. Ниско дигитално знаење. Многу граѓани, особено повозрасните и оние од рурални средини, не користат мобилни апликации или интернет-банкарство, што создава дигитална нееднаквост. Потреба од нов правен и регулаторен систем. Законите ќе треба целосно да се ажурираат за да го регулираат користењето на дигиталната валута и да обезбедат стабилност.
Б.З.М.
