Европската комисија го прогласи Вилнус, главниот град на Литванија, за европска зелена престолнина за 2025 година. Италијанскиот Тревизо и шпанскиот Виладеканс се наградени со „Европски зелен лист“, кој се доделува на градови со средна големина за извонредни резултати во одржливоста, пишува Форбс.
Што претставуваат наградите за Европската зелена престолнина?
Лансирани во 2008 година на иницијатива на Европската комисија, овие награди ги слават градовите со повеќе од 100.000 жители кои демонстрираат водечка улога во одржливото урбано живеење. Победникот добива и парична награда во износ од 600.000 евра.
Оттогаш, градовите како Талин, Хелсинки, Рига, Берлин, Варшава, Мадрид, Љубљана, Прага и Виена го добија ова признание. Поврзани преку Европската мрежа на зелени престолнини, лансирана во Копенхаген во 2014 година, членовите споделуваат најдобри практики и заеднички се справуваат со предизвиците за одржливост.
Зошто Вилнус е прогласен за европска зелена престолнина?
„Оваа титула не е само признание – тоа е заложба за одржлива иднина“, рече Довиле Александравициен, извршен директор на туристичката организација Го Вилнус.
Градот значително ги намали емисиите на јаглерод диоксид со префрлување на соларна енергија и модернизирање на застарените системи за греење. Во март 2024 година беше најавена субвенција од 40 милиони евра за домаќинствата кои ќе преминат на обновливи извори.
Во јавниот превоз, Вилнус инвестира во 297 нови електрични автобуси и тролејбуси, додека веќе има околу 140 километри велосипедски патеки, а планира дополнителни 20 километри до 2030 година.
Градот има и мрежа на пешачки патеки долги повеќе од 1.490 километри, вклучувајќи 24 рекреативни и 16 секојдневни рути.
Зелените површини покриваат дури 61% од градот, со проекти како „Зелениот бран“ кои промовираат садење дрвја и биодиверзитет. Литванија рециклира 90% од шишињата и лименките преку системот за враќање на пакувањето.
Законот за забрана на пластика за еднократна употреба, кој стапува на сила од 1 јули 2023 година, драстично ја намали употребата на пластични кеси. Дури пет пати во првата недела, според European Supermarket Magazine.
Како Вилнус сака неговите посетители да го доживеат тоа
„Ги покануваме посетителите директно да се вклучат во нашите зелени иницијативи“, вели Александравициен. Градот нуди три услуги за изнајмување велосипеди – Bolt, CycloCity и Scoot 911. Прошетките во природата стануваат дел од секојдневниот живот благодарение на мрежата на патеки. Пролетта 2025 година ќе се отвори нова патека за шумски прошетки.
Две реки течат низ центарот на градот. Тие нудат можности за кајак и пливање, а сауните се наоѓаат покрај брегот. Градот може да се пофали и со четири ресторани со Мишелин ѕвезди, додека локалната и сезонската храна се во пораст.
Европски зелен лист: Помали градови – големо влијание
Лансиран во 2015 година, „Европскиот зелен лист“ се доделува на градови меѓу 20.000 и 100.000 жители за иновации во одржливоста. Победниците добиваат награда од 200.000 евра и учествуваат во Европската мрежа на зелен лист, каде што разменуваат искуства и знаења.
Досега дел од оваа мрежа станаа 23 градови, меѓу кои Бистрица, Габрово, Галвеј, Лапенранта, Лувен, Мехелен и други.
Виладеканс: Мал град со големи еколошки амбиции
Виладеканс од Шпанија покрена повеќе од 30 климатски иницијативи, вклучително и забрана на пластика за еднократна употреба и промовирање на биолошка контрола на штетници. Целта е градот да стане јаглеродно неутрален до 2030 година, а климатски негативен до 2050 година.
Програмата ViuVerd има за цел да обезбеди 30% зеленило по област и зелена површина на 300 метри од секоја куќа. Планирано е до 2030 година да се засадат 30.000 дрвја.
Посетителите можат да истражуваат органско земјоделство во паркот Baix Llobregat, мочуриштата Remolar-Filipinas и боровите шуми долж медитеранскиот брег.
Достапни се и обиколки со пчеларници, органски фарми и возење велосипед на зајдисонце.
Тревизо: Првиот италијански град со зелен лист
Тревизо, познат по своите канали и средновековниот шарм, е препознаен по постојаното подобрување на квалитетот на воздухот и силната посветеност на одржливиот развој.
Во центарот на градот веќе сообраќаат четири електрични автобуси, а наскоро ќе пристигнат уште 30 хибридни и електрични возила. Градот користи 81 зелено возило за собирање отпад, со што се рециклира 87,5% од вкупниот отпад.
Центарот на градот има 126 јавни фонтани. На учениците им беа дадени шишиња за повеќекратна употреба за да се намали употребата на пластика. Планот е да се создадат 18 нови зелени зони со повеќе од 24.000 садници.
Гледајќи напред: Зелените градови во Европа за 2026 година
Европската комисија веќе ги објави победниците за 2026 година: Гимараеш од Португалија е следната Зелена престолнина, додека Агуеда (Португалија) и Вааса (Финска) се новите победници на Зелената листа.
Апликациите за наградите за 2027 година се отворени до 15 април 2025 година.
