Воведувањето на царини од 33% за извоз на производи од земјата во САД нема да има значително директно негативно влијание. Сепак, индиректните последици не треба да се занемарат. Сведоци сме на создавање на нови глобални економски односи, а во овие процеси нема место за паника, туку за темелна анализа, проценка на нови потенцијали и преструктурирање на економијата. Ова беа главни заклучоци на дебатата „Финансиски трендови на глобалните пазари и ефектите врз локалната економија”, која беше организирана од ЕОС Матрикс Македонија во рамките на платформата Finance Talks by EOS.
На дебатата учествуваа: Никица Мојсовска Блажевски, извршна директорка на Македонија 2025, проф. д-р Трајко Славески, професор на Економскиот факултет во Скопје, Горан Теменугов, уредник и автор на економскиот поткаст „Каде се парите“ и новинар во порталот Пари.мк и ТВ21 и Соња Таневска, уредник на економската редакција во Рацин.мк и во неделникот Фокус.
Воведничар и модератор на настанот беше д-р Катерина Бошевска, главен извршен директор на EOS Матрих Македонија и EOS Косово и претседател на Европската Бизнис Асоцијација. Бошевска го истакна значењето на главните структурални промени, познати како пет Д – деглобализација, декарбонизација, долг, дигитализација и демографија, кои имаат потенцијал за промени.
„Воведувањето на царини од страна на САД кон другите земји е всушност дел од процесот на деглобализација кој е започнат пред извесно време. Ефектите од оваа одлука по македонската економија ќе бидат пролонгирани, односно нема да ги почувствуваме веднаш. Но, ние треба да се фокусираме на нашите предности како економија и на редефинирање на даночната и фискалната политика“, истакна Бошевска.
По обемот на трговската размена САД е на 24 место на листата на земји каде што извезуваме домашни производи и полупроизводи. Иако не се очекуваат одредени негативни последици на краток рок, на дебатата беше потенцирано дека индиректно ќе има негативни ефекти на среден и долг рок, како резултат на ефектите врз економијата на Европската унија, со која имаме значителна трговска размена.
„Воведувањето на царините ќе има индиректни влијанија, особено кај компаниите од САД, пред сѐ од дијаспората кои инвестираа во земјата за да извезуваат во САД и ЕУ. Затоа неопходна е диверзификација на економијата, но и на пазарите. Треба да бараме нови пазари за извоз, особено на истокот и во Африка. Тоа е спасот за нашата економија. Покрај тоа, важно е да се следи и трансформацијата на германската економија, за да донесеме добри одлуки каде можеме ние да се вклопиме во таа голема слика“, истакна Мојсовска Блажески.
Професорот Трајко Славески смета дека чинот на воведување на царини од страна на најголемата економија во светот е всушност крајот на глобализацијата.
„Сега ги гледаме последиците на еден процес кој започна во 2007 година, после големата светска криза, а се забрза со пандемијата од Kовид, кога беа прекинати низа економски активности. Македонија како мала економија нема да има големи директни ефекти, но сепак ќе има индиректни последици. Државата мора да направи анализа, а треба да се размислува и за намалување на царините на одредени стоки што доаѓаат од САД и да создадеме услови за ревизија на висината на царината за наши производи“, истакна Славески.
Новинарот Горан Теменугов истакна дека ова е вовед во нова студена војна во светот, каде што големите земји како САД и Кина се обидуваат да создадат подобри позиции за своите економии.
„Овие процеси ќе се одразат на пазарите, на слободниот тек на капиталот, но мора да се прилагодиме и да одбереме страна. Воведувањето на царините е и процес на креирање на подобра преговарачка позиција на САД со секоја земја посебно. Царините имаат за цел да создадат и нов модел за преговори кој ќе ѝ овозможи на американската економија да ја зајакне својата позиција“, истакна Теменугов.
Тој укажа и на важноста за потребата од поголема дебата во јавноста за да се креира подобар модел кој ќе го трасира патот на македонската економија.
Соња Таневска исто така укажа на потребата од експертска дебата во јавноста за економските промени во глобалната економија во светот, бидејќи има потреба и од информирање и од едукација.
„Неопходна е поголема агилност од страна на сите институции кои можат да придонесат во носењето одлуки и ќе придонесат за побрзо прилагодување кон промените. Потребни се реформи и прецизна стратегија за развој на економијата, поточно помалку политика и популизам, повеќе фокус на експертско мислење. Овој процес е темелен и неизвесен и затоа е многу важна транспарентноста и соработката помеѓу сите засегнати страни, бидејќи нам како новинари ни се потребни точни информации за да можеме да ги споделиме со јавноста“, истакна Таневска.
Во рамките на дебатата се зборуваше и за јавниот долг и неговото влијание врз националната економија. Учесниците на дебатата беа единствени во ставот дека задолжувањето може да даде позитивни ефекти, само доколку е во функција на развој, односно е насочено кон инвестиции во инфраструктура, образование и истражување, а не во популистички цели. Парите од унгарскиот кредит мора да бидат насочени кон развој, а не кон популистички цели, како плати и пензии. За да се знаат точно ефектите од проектите финансирани од овој кредит, експертите и новинарите побараа поголема транспарентност, како и зајакнување на капацитетите на институциите на локално и централно ниво за користење на парите од грантовите програми.
ЕОС Матрикс Македонија е дел од Групацијата ЕОС која е присутна на повеќе од 20 пазари и управува со портфолио инвестиции од околу 510 милиони евра. Finance Talks е платформа за размена на знаење, а преку оваа иницијатива, ЕОС Матрикс Македонија сака да иницира поширока дискусија во општеството за значајни теми и области кои треба да овозможат забрзување на технолошкиот напредок и поттикнување иновативни решенија во финансискиот сектор во нашата земја.
