Финансискиот сектор е еден од клучните двигатели на економијата, но често се поставува прашањето – дали македонските банки се премногу конзервативни кога станува збор за кредитирањето?
Бизнисмените, граѓаните и економските експерти често дебатираат околу оваа тема, тврдејќи дека строгиот пристап на банките кон одобрување кредити го забавува економскиот раст.
Строги критериуми или неопходна претпазливост?
Банкарскиот сектор во Македонија важи за стабилен, со ниско ниво на ненаплатени кредити, што делумно се должи на внимателниот пристап на банките во кредитирањето.
Меѓутоа, оваа претпазливост има и друга страна – многу граѓани и мали претпријатија тешко доаѓаат до финансиски средства.
„Барав кредит за проширување на бизнисот, но банката побара гаранција што ја немам. Иако имам стабилни приходи, не ми одобрија кредит бидејќи сум нова фирма“, вели Димитар, сопственик на мал трговски бизнис во Скопје.
Неговата приказна не е изолиран случај – многу мали и средни претпријатија се жалат дека банките не се доволно флексибилни во кредитирањето на старт-апи и нови компании.
Ризикот е реален
Од друга страна, банкарските институции тврдат дека нивната претпазливост е оправдана.
„Ние како банка имаме одговорност да обезбедиме сигурност и стабилност на финансискиот систем. Премногу ризично кредитирање може да доведе до проблеми со наплата, а тоа негативно би се одразило врз целата економија“, брифира вработен во една од водечките банки.
Тој додава дека македонскиот пазар е релативно мал и нестабилен, па банките мора да бидат особено внимателни при кредитирање на физички лица и компании.
„Постојат инструменти како гаранциски фондови и државни програми за поддршка, но луѓето ретко ги користат“, додава нашиот соговорник.
Потреба од баланс
И покрај тоа што македонските банки се меѓу најконзервативните во регионот, финансиските експерти сметаат дека е потребен подобар баланс меѓу претпазливоста и поддршката на економскиот раст.
„Банките секако треба да внимаваат на ризиците, но потребно е да понудат поголема флексибилност за одредени категории, особено за младите претприемачи. Голем дел од економскиот развој во Европа и светот е поттикнат преку бизнис кредити, но кај нас овој процес оди потешко“, коментираат економистите.
Во последните години, некои банки започнаа со олеснување на условите за одредени сектори, но најголемиот проблем останува високата каматна стапка во споредба со развиените економии.
Македонските граѓани и компании честопати се принудени да бараат алтернативни извори на финансирање, како што се кредитни линии од странски институции или државни фондови.
Време е за промени?
Иако банките имаат целосно право да бидат внимателни во кредитирањето, преголемата конзервативност може да создаде финансиска стагнација.
Доколку се воведат поприлагодени модели на кредитирање, како што се специјализирани програми за старт-апи или олеснети услови за самовработени лица, македонската економија може да добие значителен поттик.
На крајот на краиштата, прашањето останува отворено – дали македонските банки ќе најдат начин да ја задржат својата стабилност, но истовремено и да ја поттикнат економската активност?
Времето ќе покаже, но едно е сигурно – без финансиска поддршка, многу добри идеи ќе останат само на хартија.
Б.З.М.
