Лос Анџелес веќе имаше криза со достапност на станови пред разорните пожари кои изгореа цели населби до темел. Природната катастрофа ја влоши ситуацијата уште повеќе, пишува „Bloomberg“.
Дојдовните повици до „LA Estate Rentals“, која управува и изнајмува домови во некои од најскапите населби во областа, се зголемија на 500 дневно, што е повеќе од десет пати повеќе од бројот пред пожарите, изјави сопственикот Патрик Мајкл.
Неодамна договорил закупец да плати 35.000 долари месечно за имот во Беверли Хилс со 12-месечен закуп. По пожарите, но пред да биде финализиран договорот, сопственикот ја подигнал киријата на 40.000 долари.
„Она што се случува на пазарот на недвижности е одвратно. Луѓето прибегнуваат кон зголемување на цените, пазарот станува како „eBay“ за домување, војна со наддавања“, забележува Мајкл.
Вториот по големина град во земјата одамна го имаше еден од најнепристапните пазари во САД за купување или изнајмување дом. Сега притисокот се зголемува бидејќи пожарите, во кои загинаа најмалку 24 луѓе, уништија и повеќе од 12.000 имоти, од кои многу се домови. Ова создава голема нова група на луѓе нагоре и надолу по скалата на приходите кои одеднаш остануваат без место за живеење.
„Секој што би го искористил овој очај треба да се срами од себе“, рече во вторникот градоначалничката на Лос Анџелес, Карен Бас, додавајќи дека разговарала за зголемените цени со окружните адвокати во округот и градот. „И двајцата беа многу јасни дека внимателно ќе следат такви работи“, додаде таа.
Само околу 5% од становите во Лос Анџелес беа слободни пред пожарите, а просечната кирија достигна 2.299 долари, според податоците на агенцијата за недвижности „CoStar Group Inc“. Пазарот во зафатените подрачја беше уште позатегнат. Стапките на слободни места во Пасадена, во близина на пожарот во Итон, беа 3,8%, како што беа 2,1% во западниот дел на округот Лос Анџелес, каде гори пожарот во Палисадес.
Бидејќи евакуираните природно бараат домување блиску до нивните опожарени имоти, конкуренцијата е најжестока во областите каде што понудата е веќе тесна. Побарувачката за опремени имоти, кои чинат повеќе, расте бидејќи многу станари ги загубија сите свои работи во пожарите.
„Има толку голема побарувачка“, вели Арон Кирман, извршен директор на „Christie’s International Real Estate“ во Јужна Калифорнија.
„Имам два договори за закуп, од кои секој привлече 20 барања“, вели Кирман.
„Zillow Group“ симна стотици огласи кои ги прекршија правилата за ценовни измами од почетокот на пожарите, изјави портпаролот на компанијата Алекс Лектор. „Zillow“ истражува нови процеси за откривање на измами, но засега им доделува на вработените да ги истражуваат списоците што биле означени од корисниците.
„Списоците за домови за изнајмување се појавуваат на интернет, објавени како мамка од луѓе кои тврдат дека претставуваат имоти. Луѓето кои се јавуваат на огласите често се известуваат дека имотите се веќе зафатени. Потоа им се нуди сосема поинаков дом по повисока цена“, вели Мајкл од „LA Estate Rentals“.
Мајкл имал 200 огласи во сопствената компанија пред пожарите. Сега залихите се при крај.
„Кириите се во опсег од 10.000 до 20.000 долари. Нема имоти со добар квалитет во Санта Моника или Брентвуд за таа сума“, забележува тој.
Последиците се поболни за луѓето од пониските сегменти на пазарот. Многу жители на Лос Анџелес со пониски и средни приходи ги загубија своите домови и поголемиот дел од своите работи и често немаат големи заштеди што можат да ги искористат за да се натпреваруваат на сè поскапиот пазар на станови.
Цените обично растат по природни катастрофи, барем накратко, вели Џеј Лик, национален директор за повеќесемејна аналитика во „CoStar“. Тој истакна примери – ураганот Катрина во Њу Орлеанс во 2005-та година и ураганот Харви во Хјустон во 2017-та година.
„Но, една голема разлика сега е тоа што поплавените домови долж брегот на американскиот Залив може да се обноват полесно отколку домовите во Лос Анџелес кои изгореа до темел и мораа целосно да се обноват“, вели Лик. Во Њу Орлеанс, голем дел од населението никогаш не се вратило по Катрина. Во Хјустон, новата градба чини помалку и се соочува со помалку регулаторни пречки отколку во Јужна Калифорнија.
„Пазарот е веќе многу тесен во Лос Анџелес. Преземањето на домаќинствата што ги напуштиле своите домови ќе има поголеми импликации за пазарот како целина“, додава тој.
Последиците ќе се почувствуваат во град кој веќе ги става купувачите и изнајмувачите под голем финансиски притисок. Во третиот квартал само 15% од домаќинствата можеле да си дозволат дом по просечна цена од 827.000 долари во областа, според податоците на Калифорниското здружение на трговци. За купување дом по таа цена би бил потребен минимум годишен приход од 207.600 долари, речиси двојно повеќе од американскиот просек, додава здружението.
Слична е ситуацијата и за домаќинствата кои изнајмуваат во Лос Анџелес. Околу 56% од нив се сметаат за оптоварени со кирија, што значи дека трошат повеќе од 30% од својот приход за домување, според податоците на „Redfin Corp“. Станарите раселени од природни катастрофи честопати се соочуваат со повеќе предизвици при вселувањето, бидејќи можеби немаат осигурување и се потребни депозити од илјадници долари за нов закуп.
„Сè уште е рано да се види значителна промена во податоците за домувањето“, рече Стјуарт Пол, американски економист во „Bloomberg Economics“.
„Засега, се чини дека сопствениците на луксузни куќи на запад експериментираат со агресивни зголемувања на цените“, додава тој.
Пол дава пример за оглас за стан со четири спални во Санта Моника, чија цена беше зголемена од 8.750 долари во ноември на 12.500 долари по пожарите, а потоа цената беше намалена на 9.950 долари во вторникот.
Законите во Калифорнија забрануваат зголемување на цените на стоките за широка потрошувачка, вклучително и домовите, за повеќе од 10% по вонредната состојба, како што беше прогласена од гувернерот Гевин Њусом минатата недела за областа Лос Анџелес. Прекршителите на законите против измами со цени може да се соочат со затворска казна до една година и парични казни до 10.000. долари.
Но, законот на хартија не е гаранција за неговото спроведување. Лос Анџелес донесе уредба во 2019-та година за ограничување на краткорочните изнајмувања како оние што се рекламираат на „Airbnb“, но тоа често се игнорира.
Сопствениците на станови со хипотеки треба да имаат осигурување, иако нивните полиси можеби не ги покриваат сите трошоци за обновување и замена на нивните работи, бидејќи цените значително се зголемуваат по природна катастрофа. Планот „FAIR“ поддржан од државата, осигурител во последно средство за сопствениците на куќи во области со висок ризик од пожари, го ограничува покривањето на 3 милиони долари за домување.
Во услови на жестока конкуренција, многу сопственици на куќи кои изгореа во пожарот Палисадес плаќаат од џеб за да ги обезбедат своите имоти за изнајмување наместо да чекаат исплати од осигурениците, вели Мајкл.
„Кој плаќа најмногу и има најчист договор, го добива станот“, додава тој.
