Новоизбраниот претседател Доналд Трамп повторно предизвика бурни реакции со неговите изјави за потребата на Соединетите Американски Држави да ја преземат контролата врз Гренланд и Панамскиот канал. Нагласувајќи дека безбедносните и економските интереси на САД се клучни фактори за ваквите потези, Трамп навести дека неговата политика „Америка на прво место“ има и експанзионистички карактер.
За разлика од претходните идеи, како што е онаа Канада да стане „51-ва американската држава“, која делуваше како хумористични провокации, овојпат реториката на Трамп носи сериозен тон. Неговите коментари јасно покажуваат дека се работи за планови кои се базираат на стратешки и економски причини, а не само на популистички потези.
Амбиција за Гренланд
Гренланд, најголемиот остров во светот, повторно е во центарот на вниманието на американската политика. Уште во 2019 година, Трамп изрази интерес за купување на Гренланд, а сега тврди дека преземањето контрола на островот ќе биде од клучно значење за националната безбедност и економската иднина на САД.
Покрај стратешката локација, Гренланд поседува и богати резерви на ретки минерали, кои се клучни за производство на напредни технологии. Исто така, топењето на мразот на Арктикот отвора нови трговски патишта и воено-стратешки можности, што дополнително ја зголемува важноста на Гренланд во глобалната игра на моќ.
„За целите на националната безбедност и слободата ширум светот, Америка ја смета контролата врз Гренланд за апсолутна неопходност“, напиша Трамп на социјалните мрежи.
Сепак, децидна беше реакцијата на Гренланд и Данска. Гренландскиот премиер Муте Б. Егеде повтори дека островот не е на продажба: „Гренланд е наш, не е и никогаш нема да биде на продажба“. Ние нема да ја изгубиме нашата долга борба за слобода.“ Данската влада остана резервирана, велејќи само дека со нетрпение очекува да работи со новата американска администрација, избегнувајќи директни контроверзии.
За време на неговиот прв мандат, Трамп твитна слика од брегот на Гренланд со сјајна кула Трамп дигитално додадена на пејзажот. Сликата беше напишана: „Ветувам дека нема да му го направам ова на Гренланд“.
Во август 2019 година, Трамп им потврди на новинарите дека е заинтересиран да го купи Гренланд, што предизвика љубопитност и дебата.
„Ние сме многу добри сојузници со Данска, ја штитиме Данска како што штитиме големи делови од светот. Така се појави идејата и реков: „Секако, тоа би било интересно и ние би биле заинтересирани, но ќе разговараме со нив малку“. Можам да ви кажам дека тоа не е приоритет број еден“.
„Волстрит џурнал“ најпрвин го објави интересот на Трамп, цитирајќи извори кои рекоа дека тој ја покренал идејата „со различен степен на сериозност“.
Идејата беше откажана откако Џо Бајден ја презеде функцијата во 2021 година, но повторно се појави во јавноста по победата на Трамп. Тогаш, член на данскиот парламент ја отфрли можноста САД да го купат Гренланд како американска територија. Според најавата на Расмус Јарлов, данскиот парламент нема намера никому да ја понуди територијата, особено не на САД.
Независноста на Гренланд бара одобрение од данскиот парламент и промена на нашиот устав“, напиша Јарлов. „Можам да ви гарантирам дека нема шанси да дадеме независност само за да можете да го купите Гренланд“. Добра идеја, но заборавете ја“.
Ова не е прв пат САД да размислуваат за купување стратешки важно арктичко земјиште.
По Втората светска војна, претседателот Хари Труман и понуди на Данска 100 милиони долари за Гренланд во 1946 година, но Данска одби. Идејата се појавила уште во 1945 година, кога сенаторот Овен Брускер од Мејн го нарекол Гренланд „воена неопходност“ поддржана од американските воени лидери. Следната година, претставник на Стејт департментот посочи дека началниците на Здружениот Генералштаб треба да се залагаат за купување на територијата. Во декември 1946 година, државниот секретар Џејмс Барнс дури му понудил на данскиот министер за надворешни работи Густав Расмусен опцијата за купување како наједноставно решение.
Американскиот интерес за Гренланд датира уште подалеку. Во 1867 година, Стејт департментот ја истражуваше можноста за купување на Гренланд и Исланд, препознавајќи ја нивната стратешка важност.
Ако Данска хипотетички се согласи да го продаде Гренланд на Соединетите Држави, тоа би претставувало најголемо проширување на американска територија во историјата, надминувајќи го купувањето на Луизијана од 1803 година.
Панамскиот канал
Трамп, исто така, ја критикуваше Панама за високите такси што им ги наплаќа на американските бродови да минуваат низ Панамскиот канал. Нарекувајќи ги таксите „тотална кражба“, Трамп се закани дека ќе се повлече од договорот од 1977 година со кој на САД им беше дадена контрола над Панамскиот канал.
„Таксите што ги наплаќа Панама се апсурдни. Ова е грабеж на нашата земја и веднаш ќе престане“, рече Трамп, осврнувајќи се особено на зголемувањето на цената закажано за почетокот на следната година. Тој, исто така, изрази загриженост дека каналот може да падне во „погрешни раце“, алузија на зголеменото присуство на Кина во регионот.
Панамскиот претседател Хозе Раул Молина одлучно одговори: „Секој квадратен метар од Панамскиот канал е дел од Панама и така ќе остане“. Суверенитетот и независноста на Панама не се предмет на преговори“.
Трамп на социјалните мрежи одговори: „Ќе видиме за тоа“, и објави слика од американско знаме среде зоната на каналот со фразата „Добредојдовте во Каналот на САД“.
САД го изградија каналот во раните 1990-ти, бидејќи изгледаше како да се олесни транзитот на комерцијални и воени бродови. Вашингтон ѝ ја предаде контролата на тој воден пат на Панама на 31 декември 1999 година, според договорот потпишан во 1977 година од тогашниот претседател Џими Картер.
Враќање во експанзионистичка политика?
Визијата на Трамп за „Америка на прво место“ во пракса се повеќе се потпира на идеи кои потсетуваат на империјалистичките потези од минатото, како оние на Теодор Рузвелт. Неговата реторика укажува дека границите на суверенитетот на другите земји не се неприкосновени за него, особено кога се во прашање безбедносните и комерцијалните интереси на САД.
Додека експертите од Арктикот претходно ја отфрлија идејата на Трамп за купување на Гренланд како шега, денес за тоа се разговара посериозно, бидејќи во игра се глобалните стратешки и економски фактори. Според некои аналитичари, Гренланд би можел да го искористи овој интерес за да ги зајакне своите врски со САД, особено преку инвестиции во туризмот и експлоатација на ретки минерали.
Некои шпекулираат дека острата критика на Трамп кон Панама има свои корени во личен конфликт во 2018 година, кога неговата компанија ја загуби контролата врз хотел во Панама по тужба. Деловниот интерес и политичката стратегија на Трамп често се испреплетени, што дополнително ги комплицира односите со земји како Панама.
Канада како 51-ва американска држава
Трамп постојано сугерираше Канада да стане дел од САД, нарекувајќи го тоа „одлична идеја“.
„Никој не може да објасни зошто ја субвенционираме Канада во износ од над 100.000.000 долари годишно? Нема смисла! Многу Канаѓани сакаат Канада да стане 51-ва сојузна држава. Тие би заштедиле многу на даноци и воена заштита. Мислам дека тоа е одлична идеја. 51 држава!!!“, напиша тој на својата платформа за социјалните мрежи. Трамп уште еднаш ја повика Канада и владата на премиерот Џастин Трудо, која беше потресена од шокантната оставка на министерката за финансии Кристија Фриланд.
„Големата земја Канада е вчудоневидена што министерката за финансии поднесе оставка или беше разрешена од нејзината функција од гувернерот Џастин Трудо“, напиша Трамп во понеделникот. „Нејзиното однесување беше целосно токсично и воопшто не беше погодно за склучување зделки кои се добри за многу незадоволните канадски граѓани. Нема да им недостига!!!!“ По средбата со Трудо во неговото одморалиште Мар-а-Лаго на Флорида кон крајот на ноември, Трамп почна да го нарекува Трудо како „гувернер“ на „Големата држава Канада“.
