Земјите во развој потрошиле рекордни 1,4 трилиони долари за да го сервисира својот надворешен долг откако трошоците за камати се искачија на највисоко ниво во последните 20 години во 2023-та година. Ова го известува Светска банка во последниот извештај за меѓународен долг.
Каматните плаќања се зголемија за речиси една третина на 406 милијарди долари, стискајќи ги буџетите на многу земји во области од клучно значење како што се здравството, образованието и животната средина.
Според податоците, финансискиот притисок бил најголем врз најсиромашните и најранливите земји – оние кои имаат право да позајмуваат од Меѓународната асоцијација за развој на Светска банка (ИДА). Овие земји платиле рекордни 96,2 милијарди долари за сервисирање на својот долг во 2023-та година.
Иако отплатата на главнината се намали за речиси 8% на 61,6 милијарди долари, трошоците за камати скокнаа на рекордни 34,6 милијарди долари во 2023-та година, што е четири пати повеќе од сумата пред десет години. Во просек, исплатите на камати за земјите од ИДА сега изнесуваат речиси 6% од извозните приходи на земјите подобни за ЕЦА, ниво што не е забележано од 1999-та година на овој начин. За некои земји, плаќањата достигнуваат и до 38% од заработката од извозот.
Со заострувањето на условите за кредитирање, Светската банка и другите мултилатерални институции станаа главен спас за најсиромашните економии. Од 2022-ра година досега странските приватни доверители добија близу 13 милијарди долари повеќе во исплати за сервисирање на долгот од позајмувачите од јавниот сектор во економиите отколку што тие обезбедија во форма на ново финансирање. За истиот период, Светската банка и другите мултилатерални институции се прелеаја во 2022-ра година и 2023-та година речиси 51 милијарда долари повеќе отколку што собрале за плаќање на долговите, се вели во извештајот. Светска банка добива третина од оваа сума – 28,1 милијарди долари.
„Мултилатералните институции станаа последниот спас за сиромашните економии кои се борат да ги балансираат исплатите на долгот со трошоците за здравството, образованието и другите клучни развојни приоритети“, коментира Индермит Гил, главен економист и виш потпретседател на Групацијата Светска банка.
„Во силно задолжените сиромашни земји, мултилатералните развојни банки сега дејствуваат како последна инстанца заемодавачи, улога што не требаше да ја играат. Ова одразува нефункционален систем на финансирање: со исклучок на средствата од Светска банка и други мултилатерални институции, парите течат од сиромашните економии кога треба да се влеваат во нив“, додава тој.
Пандемијата до Ковид-19 нагло ги зголеми долговите на сите земји во развој, а последователниот скок на глобалните каматни стапки им отежна на многу од нив да застанат на нозе. На крајот на 2023-та вкупниот надворешен долг на сите земји со низок и среден приход изнесува рекордни 8,8 трилиони долари, што е за 8% повеќе во споредба со 2020-та година.
Во 2023-та година задолжувањето во странство стана значително поскапо за сите економии во развој. Каматните стапки на заемите од официјалните кредитори се удвоија на над 4%. Каматните стапки што ги наплатуваат приватните кредитори се зголемија за повеќе од една базична точка на 6%, што е највисоко ниво во последните 15 години, исто така се вели во извештајот. Оттогаш, глобалните каматни стапки почнаа да се намалуваат, иако се очекува тие да останат над просеците што преовладуваа во деценијата пред Ковид-19
