Војните во Украина и во Појасот Газа и растечките тензии во Источна Азија значително ја зголемуваат побарувачката за оружје и воена опрема, па така во 2023 година се зголемија и приходите на производителите на оружје – пренесува SIPRI.
Посебно војните во Украина и Појасот Газа ја зголемуваат побарувачката за оружје и воена опрема, но и растечката тензија во Источна Азија. Во 2023 година, приходите на 100-те најголеми светски производители на оружје ќе се зголемат на вкупно 632 милијарди американски долари – што е зголемување за 4,2 отсто во споредба со 2022 година. Ова е наодот од актуелниот извештај на Шведскиот институт за истражување на мирот (SIPRI), кој ги анализира деловните резултати на 100-те најголеми компании во секторот за оружје.
„Најважната промена во 2023 година беше тоа што особено европските и американските компании конечно можеа зголемената побарувачка поради војната во Украина да ја претворат во поголеми приходи“, објаснува Ксијао Лианг, еден од авторите на извештајот.
„Во 2022 година, видовме дека многу компании сè уште се борат со последиците од прекините на синџирот на снабдување поради пандемијата на корона и имаа тешкотии да го зголемат производството.
Најголем пораст во 2023 година забележаа руските производители на оружје: SIPRI забележа пораст од 40 отсто во нивниот приход. Откако не се случи очекуваната брза победа над Украина, Кремљ драстично ги зголеми нарачките за оружје. Ракетите, борбените авиони и беспилотните летала делумно се произведуваат во повеќе смени за да се надоместат значителните загуби на материјали на линијата на фронтот, се вели во извештајот.
Фактот што само две руски компании се меѓу 100-те најголеми во светот има своја причина.
„Повеќето руски компании престанаа да ги објавуваат своите приходи во 2022 година“, објаснува Ксијао Лианг. Сепак, не сите од нив: податоците од Ростек, која е рангирана на седмото место меѓу светските производители на оружје, особено им помогнаа на истражувачите од Стокхолм.
„Тоа е всушност холдинг компанија која вклучува седум или осум различни руски компании кои претходно ги имавме во нашата база на податоци. Така што сè уште имаме прилично добар преглед за тоа како овие компании се развивале“, нагласува Лианг.
Единствената украинска компанија меѓу 100-те најголеми е АД Украина одбранбена индустрија. Таа ги зголемила своите приходи за 69 отсто.
Војната во Украина имаше мешани ефекти врз производителите на оружје на други места во Европа. Некои земји, како Франција и Италија, забележаа значителен пад на приходите. За разлика од нив, германските компании забележаа пораст од 7,5 отсто.
Вкупно, четири германски производители на оружје се меѓу 100-те најголеми во светот: Рајнметал, Тисен Круп, Хенсолт и Диел. Како најголем германски концерн, Рајнметал е на 26 место и успеа да ги зголеми приходите за десет отсто. Компанијата произведува, меѓу другото, артилериска муниција од 155 мм, самоодни хаубици и оклопни возила – соодветно, воена опрема која е многу барана поради војната во Украина.
Уште поголем пораст забележа компанијата Diehl, која произведува водени ракети Таурус и системи за противвоздушна одбрана: во 2023 година нејзиниот промет се зголеми за 30 проценти.
И покрај порастот на поединечни компании, Европа како целина беше светскиот регион со најмал раст во секторот на оружје со пораст од само 0,2 отсто во споредба со 2022 година. Тоа зависи и од ниските производствени капацитети и релативно ниските трошоци за одбрана на државите.
На врвот на листата на 100 најголеми светски производители на оружје и натаму се американските гиганти Локхид Мартин и RTX, порано Raytheon. И двајцата забележаа благ пад на приходите во 2023 година. Според SIPRI, ова е поврзано со ограничената достапност на специјални компоненти или суровини што се користат во воздушното и ракетното производство. Затоа, проблемот не е во побарувачката, туку во синџирите на снабдување. Генерално, помалите производители успеаја да го зголемат производството побрзо во 2023 година отколку големите концерни.
Во Азија, првенствено производителите на оружје од Јужна Кореја и Јапонија значително ги зголемија своите приходи како реакција на зголемените тензии во регионот. Јапонија се вооружува поинтензивно од кога било од крајот на Втората светска војна, а овој раст започна во 2022 година. Јужнокорејските производители на оружје успеаја да се пробијат и на европскиот пазар: на пример, компанијата Hyundai Rotem продава тенкови на Полска. Во Кина, каде што економскиот раст е веќе значително побавен од очекувањата на Пекинг, приходите на производителите на оружје се зголемија за само 0,7 отсто во 2023 година – најмал пораст од 2019 година. Според проценката на Ксиао Лианг, кинеската индустрија за оружје и понатаму ќе остане на вистинскиот пат. Тој предупредува дека модернизацијата на кинеските вооружени сили „е приоритет за кинеската влада и лично за претседателот Кси“.
Шест од 100-те најголеми производители на оружје се лоцирани на Блискиот Исток. Нивниот приход се зголеми во 2023 година за 18 отсто на 19,6 милијарди долари. По почетокот на војната во Газа, приходите на три израелски компании достигнаа рекордни 13,6 милијарди долари. Ова беше највисоката вредност што некогаш ја забележале израелските производители на оружје меѓу првите 100. Меѓу овие компании се и производителите на противвоздушниот систем „Железна купола“, кој го штити Израел од ракетни напади, но е баран и во Источна Европа.
