Од почетокот на 2025-та година Украина ќе го запре транзитот на руски природен гас низ своја територија. Во годините кога беше главната рута на рускиот гас, Киев заработуваше 2-3 милијарди долари од „Газпром“, но во последните години обемот значително се намали (на 109 милиони кубни метри дневно, договорено во 2019-та година).
Во текот на годините на војната, Русија ги користеше цевките минимално – 40-42 милиони кубни метри дневно, но и во оваа ситуација загубата на украинската рута ќе го чини „Газпром“ 6,5 милијарди долари, според пресметките на „Bloomberg“ врз основа на сегашниот цени на пазарот.
За Украина загубата се проценува на 800 милиони долари. Според изјавите на украинските власти на различни нивоа, во моментов се водат преговори со алтернативни добавувачи. Медиумите наведуваат дека најверојатно се работи за Азербејџан. Земјата сè уште испорачува гас за Европа, но преку Трансјадранскиот гасовод (ТАП). Проблемот е што Азербејџан не вади доволно гас од развиените наоѓалишта за да го замени рускиот, а од друга страна, кога ќе се запре транзитот, мрежата за пренос на гас (со должина од 22 илјади километри) веднаш станува цел на руски ракети и беспилотни летала.
Русија нема многу опции за снабдување во Европа, некогаш најголемиот пазар на „Газпром“. Компанијата за гас од друга страна не најде нови пазари како што направија нафтените компании. Гасоводите на исток имаат ограничен капацитет и недостаток на перспектива пред 2028-ма година.
Се очекува само проширувањето на „Силата на Сибир“ да биде завршено за неколку месеци и Кина да добива уште 10 милијарди кубни метри годишно, или вкупно 38 милијарди кубни метри. Помалку или повеќе ист (33 милијарди кубни метри) е капацитетот на „Турски поток“, кој по завршувањето на транзитот низ Украина ќе остане единствената рута на „Газпром“ кон Европа.
Многу фактори сугерираат дека ситуацијата е тешка за гасниот гигант – во 2023-та година компанијата ја забележа првата финансиска загуба во последните 24 години, а за време на економскиот форум во Владивосток на почетокот на септември, рускиот претседател Владимир Путин навести дека Русија е подготвена да продолжи пренесување гас преку Украина и дека Германија „со притискање на копче“ може да обезбеди 27,5 милијарди кубни метри гас годишно.
Првиот предлог беше категорично отфрлен од Киев – земјата повеќе од една година вели дека нема да го продолжат договорот и да му помогнат на „Газпром“ да заработи пари, кои потоа Кремљ ќе ги искористи за војната против Украина. Втората идеја е поврзана со една од цевките „Северен поток“, која остана недопрена по експлозијата во септември 2022-ра година. Меѓутоа, низ неа не тече гас затоа што никогаш не доби дозвола за работа од Берлин откако Путин нареди почеток на војната во Украина.
Друга опција за Русија е течниот гас. Таа опција е можна за „Новатек“, но и во Владивосток Путин за првпат призна дека западните санкции имаат ефект, мислејќи на затворањето на неколку проекти на компанијата за течен гас. Поради американските санкции, „Новатек“ не може да добие танкери за ЛНГ за својот проект „Арктик ЛНГ-2“. Сепак, дел од испораките сѐ уште се вршат со мали танкери од „темната флотила“ на Русија.
„Ќе продолжиме да го развиваме овој сектор и покрај сите тешкотии што тие се обидуваат да ни ги создадат“, коментираше и рускиот претседател за течниот гас.
Во меѓувреме, цените на природниот гас на холандската берза ТТФ се движат во опсег од 34-35 евра за мегават час во последниве денови, или околу 15% пониски од врвот во 2024 година забележан на почетокот на август (над 41 евро за мегават час). Капацитетите за складирање гас во Европа, кои се полни со повеќе од 93% од нивниот капацитет, носат мир на умот, според податоците на Гас Инфраструктура Европа (ГИЕ) од 14-та септември.
Статистиката за Украина покажува дека капацитетите за складирање гас се полни до 25% од нивниот капацитет. Земјата има огромен капацитет за складирање на гас (над 33 милијарди кубни метри) и испумпаните количини би биле доволни за релативно нормална зима без долги студени периоди. Земјата може да се потпре и на сопственото производство, но не знае што да очекува од руските ракетни напади, кои веќе уништија 80% од термоцентралите и околу 1/3 од хидроелектраните, или капацитети со капацитет од околу 9 гигавати, вклучувајќи го речиси целиот потенцијал за покривање на врвната потрошувачка во зима.
