Минатата недела Кина го забрани извозот на технологија за екстракција и издвојување на минерали од ретки земји, во уште еден чекор за да ја задржи и зацврсти својата доминација во стратешкиот сектор на метали, каде што беше број 1 со децении.
Забраната уследи по воведувањето на извозни дозволи за материјали кои се клучни за производството на полупроводници, како што се металите галиум и германиум, како и одредени видови графит.
Што се ретки земјени елементи, како и зошто Кина доминира во секторот и што прават другите земји за да ја намалат нивната зависност од азиската земја, резимира „Reuters“.
Што се минерали од ретки земји и како се користат?
Групата минерали од ретки земји вклучува 17 елементи кои се користат во производството на различни високотехнолошки производи – од ласери и воена опрема до магнети што се користат во електричните автомобили, турбините на ветер и електрониката за широка потрошувачка.
Групата се состои од лантан, цериум, прасеодимиум, неодимиум, прометиум, самариум, европиум, гадолиниум, тербиум, диспрозиум, холмиум, ербиум, тулиум, итербиум, лутетиум, скандиум и итриум.
Што се подразбира под кинеска доминација во секторот?
Во 2022-ра година, Кина сочинуваше околу 70 отсто од светската екстракција на минерали од ретки земји, а САД, Австралија, Мјанмар и Тајланд заостануваат далеку, според податоците на Американското геолошко друштво (USGS).
Кина обработува и рафинира околу 89 отсто од светскиот неодимиум и прасеодимиум, кои се клучни за магнетите за електрични автомобили. До 2028-ма година, тој удел се очекува да се намали на 75 отсто, според консултантската компанија „Benchmark Mineral Intelligence“.
Кинескиот извоз на ретки земји во првите 11 месеци од годината се зголеми за 10 отсто на 48.868 метрички тони, покажуваат податоците на царината.
Повеќето од овие материјали се извезени во САД, иако уделот малку падна од 80 отсто во 2014-2017 година на 74 отсто помеѓу 2018-та и 2021-ва година.
Кои земји имаат најголеми резерви на ретки земји?
Според „USGS“, резервите на Кина изнесуваат еквивалент на 44 милиони тони оксид од ретки земји (ROE), или 34 отсто од светските резерви.
Виетнам, Русија и Бразил имаат по околу 20 милиони тони, потоа Индија со 6,9 милиони тони, Австралија – 4,2 милиони тони и САД – 2,3 милиони тони.
Кинеската квота
Кина ја зголеми својата квота за ископ на минерали за ретки земји оваа година на рекордни 240.000 тони, или 14 отсто повеќе отколку во 2022-ра година, покажуваат владините податоци.
Квотите, кои се поставуваат двапати годишно, беа наметнати како одговор на зголеменото илегално ископување.
Како се одвиваше кризата во 2010-та година?
Во 2010-та година, Кина го прекина извозот на материјали од ретка земја во Јапонија поради тензиите околу спорните острови. Последователно, Пекинг генерално го намали извозот на такви материјали, тврдејќи дека сака да ги зачува своите ресурси и да го намали загадувањето.
Јапонија, ЕУ и САД го добија случајот против Кина за ова прашање во Светската трговска организација и Пекинг беше принуден да продолжи со извозот.
Сепак, оваа епизода ја принуди Јапонија, која речиси целосно се потпираше на Кина за увоз на ретки земјени материјали, да бара алтернативни добавувачи. До 2018-та година, уделот на кинескиот увоз во Јапонија падна на 58 проценти.
Зошто другите земји не можат да го зголемат своето производство?
Материјалите од ретки земји всушност не се ретки, но тие се наоѓаат во ниски концентрации и обично се мешаат – или едни со други или со радиоактивни елементи како што се ураниум и ториум.
Хемиските карактеристики на ретките земјени елементи го отежнуваат нивното одвојување од другите минерали, а нивната обработка создава токсичен отпад.
Ниските еколошки стандарди и дозволија на Кина во изминатите неколку децении да ја изгради и консолидира својата доминантна позиција, додека во исто време западните производители се откажаа од овој сектор.
Што прават другите земји за да ја намалат нивната зависност од Кина?
Австралија, Канада, ЕУ и САД во последните години водеа посебни политики за секторите кои се занимаваат со критични материјали, вклучително и финансиска поддршка.
Американската компанија „MP Materials“ ископува минерали од ретки земји во Калифорнија, а дел од нив извезува за преработка во Кина. Минатата година, компанијата отвори фабрика за сепарација и во третиот квартал успеа да произведе 50 метрички тони неодимиум-прасеодимиум оксид.
Производителот на електрични автомобили „Tesla“ се обидува да користи сè помалку елементи од ретка земја во своите најнови модели за да ја намали загриженоста за животната средина и безбедноста на снабдувањето.
Проблемите на Западот
Кина постигна речиси совршенство во екстракцијата и преработката на елементи од ретка земја, додека „MP Materials“ и другите западни компании имаат проблеми поради техничката сложеност на процесите и поради загриженоста за животната средина.
Акциите на „MP Materials“, сепак, скокнаа за повеќе од 10 отсто откако Кина го ограничи извозот на технологија за обработка на ретки земји, бидејќи американската компанија е меѓу ретките западни производители способни да преработуваат и рафинираат такви материјали.
„Ucore Rare Metals“ неодамна ја заврши изградбата на тест комплекс за обработка на елементи од ретки земји. Делумно е финансиран од Пентагон. За да се намали контролата на Кина во секторот, ќе бидат потребни нови технологии, вели извршниот директор на компанијата, Пет Рајан.
Не е јасно колку од кинеската технологија за обработка на ретки земји воопшто е извезена, бидејќи Пекинг со години се обидува да го ограничи извозот, рече Константин Карајанопулос, поранешен извршен директор на „Neo Performance Materials“, која ги одвојува ретките земјени елементи во Естонија.
