Војната меѓу Израел и Хамас сега се прошири на Црвеното Море, пишува економскиот колумнист на „Financial Times“, Крис Џајс, додавајќи дека по нападите на јеменските бунтовници Хути поврзани со Иран, најголемите светски бродски компании и производители на нафта ја прекинуваат пловидбата до Суецкиот канал. Членките на ОПЕК + се согласија да го продолжат намалувањето на производството на нафта.
„Сето тоа звучи познато и депресивно“, пишува Џајлс.
Аналитичарот потсетува на бродот „Ever Given“, кој се насука во истата трговска артерија на почетокот на 2021-ва година, во време на строги ограничувања на ОПЕК +. Тогаш глобалните синџири на снабдување беа нарушени и цените на нафтата се зголемија, поттикнувајќи ја најлошата глобална инфлација во последните 40 години.
Но, овој пат е поинаку – цените на нафтата и бензинот едвај попуштија од најновите вести. Суровата нафта од типот „брент“ се тргува малку пониско од пред една година, додека европските цени на гасот паднаа за речиси 70 отсто. Економиите на САД и Европа се многу поотпорни отколку пред две години на ваков вид пореметувања, а има докази дека тоа ќе продолжи да биде така, смета Крис Џајлс.
Причината е што ОПЕК +, картелот производители во кој доминираат Саудиска Арабија и Русија, едноставно не е моќта како што беше некогаш, контролирајќи само половина од светската понуда на нафта во 2023-та година. САД, Бразил и Гвајана, веројатно ќе го зголемија производството на нафта за 1,4 милиони барели дневно во 2023-та година, три пати повеќе од намалените 0,4 милиони барели дневно од земјите на ОПЕК +.
„Запомнете, САД го прават тоа додека ја продолжуваат својата зелена транзиција“, истакнува авторот.
Напредокот не е ограничен само на понудата на енергетските пазари. Ветувањето на последниот годишен состанок за климата на ОН (COP28 во декември во Дубаи) за транзиција од фосилните горива е важно, но веројатно нема да доведе до големи промени. Беше можно да се договориме за формулацијата токму затоа што транзицијата веќе се случува.
Капацитетот за производство на соларна енергија расте со рекордно темпо ширум светот и се очекува дополнително да се забрза, а цените на обновливите извори на енергија повторно паѓаат, трендови кои ќе се интензивираат доколку се намалат каматните стапки во 2024-та година. Со континуиран брз раст на електрификацијата на возилата и греењето на домовите, Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) продолжува да се приближува на време до проценетиот датум за достигнување на врвот во согорувањето на фосилните горива. Агенцијата веќе смета дека тоа ќе се случи пред 2030-та година.
Трансферот на технологија е дел од зголемената отпорност на економиите, но и зголемената ефикасност во користењето на енергијата, особено во Европа по скокот на цената на природниот гас во 2022-ра година. Овие намалувања на потрошувачката главно останаа на место, иако цените на енергијата падна во 2023-та година. Германија, на пример, трошела 15 до 20 отсто помалку гас на крајот на 2023-та година отколку во истиот период од годината во периодот 2018-2021 година.
Добрата вест е што помалата побарувачка не е резултат на полоши глобални економски перформанси. Додека европските прогнози за раст за 2023-та година беа намалени, глобалната економија имаше нешто подобро од очекуваното пред една година.
Се разбира, не е сè позитивно на енергетските пазари, пишува Крис Џајлс. Русија сè повеќе успева да го заобиколи плафонот на цената на нафтата на Г-7 од 60 долари за барел, дизајниран да го ограничи протокот на средства кон Москва. Но, глобалниот пад на цената на нафтата од септември, исто така, ја намали цената на Урал, главниот извоз на нафта на Русија. Неговата цена во средината на декември падна од врвот од повеќе од 80 долари за барел под плафонот од 60 долари, поставен од Западот.
Ништо од ова не значи дека ризикот од енергетска криза исчезнал, а западните економии, заедно со Кина, сè уште се ранливи ако непријателските држави одеднаш го прекинат протокот на нафта или гас. Но, од година во година, заштедата на ефикасност опстојува, транзицијата кон обновлива енергија се забрзува, потрошувачите (веќе насочени кон топлински пумпи или електрични возила) не се враќаат на фосилните горива, а САД продолжуваат да дупчат и пумпаат за да се осигураат дека ОПЕК + не може да ги задржи светот заложник.
Општиот тренд е позитивен. Врвот на нафтата се приближува и ОПЕК + не може многу да направи околу тоа, заклучува Џајлс.
