Во три неодамнешни написи се поставува прашањето дали брзиот пораст на кинескиот релативен бруто-домашен производ и БДП по глава на жител завршува, како што многумина веруваат (или се надеваат).
Првиот тврди дека Кина продолжува да има потенцијал за брз раст затоа што е сè уште толку сиромашна: според ММФ, кинескиот БДП по човек бил само 76-ти во светот во 2022-ра година. Вториот се однесува на најголемиот домашен економски проблем – хроничните вишок заштеди, апсорбирани од неодржливиот бум на недвижности поттикнат од долгови и кој завршува. Третиот ги истражува ограничувањата наметнати од намалената популација. Заклучокот беше дека тоа се сериозни, но премостливи тешкотии.
„Ова нè остава со најголемото ограничување од сите, а тоа е политиката. Во странство, Кина мора да се движи кон растечкото непријателство од САД и нивните сојузници. Дома, таа мора да управува со транзицијата кон порамномерна економија и да ја одржува врската помеѓу комунистичката држава и капиталистичката економија. Овие предизвици се најтешките со кои се соочува гигантот во подем. Ако не успее да ги менаџира, во најдобар случај ќе биде друга земја фатена во „стапицата со среден приход“ и во најлош случај – ќе се најде во конфликт со демократиите со високи приходи“, пишува главниот економски коментатор на „Financial Times“, Мартин Вулф.
Тешко е да се процени колкаво ограничување на растот ќе се покаже влошената надворешна средина. Тоа е делумно затоа што не знаеме колку полошо би можело да стане, и затоа што некои од она што би можело да се случи не е резултат на некој специфичен политички избор од страна на САД или други влади, туку повеќе општа вознемиреност во странскиот бизнис за различни ризици што може да ги донесе нејзината изложеност кон Кина.
Трговските политики воспоставени во времето на Доналд Трамп и продолжија под Џо Бајден немаа значаен ефект врз севкупната трговија на Кина. Во 2022-ра година имаше значителен трговски суфицит со секој голем економски регион, вклучувајќи ја и Северна Америка. Нејзиниот сооднос меѓу трговијата и БДП-то се намали, но сепак е висок за толку голема економија. Нејзиниот удел во светскиот извоз престана да расте, но сепак е многу поголем од оној на ЕУ (со исклучок на трговијата во Заедницата) или САД. Недостигот на заработка од извоз нема да ја спречи Кина да го купува она што и е потребно.
Повеќето добавувачи, исто така, ќе бидат среќни да му продаваат. Очигледен исклучок се американските ограничувања за извозот на полупроводници и производствениот капацитет. Според Тили Џанг од „Gavekal“: „Кинеската полупроводничка индустрија се прилагодува на непријатната реалност: во овој момент, координираните санкции од САД и нивните сојузници ефективно го блокираа нејзиниот пат кон напредно производство на чипови“.
Пошироко, сугерира Томас Гетли, исто така од „Gavekal“, „примарното влијание на трговската и технолошката војна и поврзаните царини и контроли не е да се намали зависноста на САД од кинески стоки, туку да се направат синџирите на снабдување покомплексни и непроѕирни“.
Големото прашање, значи, е дали ограничувањата на технологијата ќе се покажат како значително ограничување на ефикасноста на економијата. Не знам, но сум скептичен, пишува авторот. Кинезите се многу иновативни и претприемнички. Големото прашање е дали ќе се дозволи да се откријат овие квалитети. Дали „капиталистичкиот комунизам“ може да опстане политички и да напредува економски, или она што марксистите би можеле да ги наречат неговите „противречности“ ќе го распарчи? Всушност, зарем тоа не се случува сега под Си Џинпинг?
Денг Ксијаопинг беше прагматичен (и безмилосен) гениј. Тоа и овозможи на кинеската економија да стане отворена, динамична и неверојатно слободна. Бидејќи не копнееше за секојдневна контрола, тој беше среќен да делегира овластување на компетентни луѓе. Но, бидејќи не можеше да има ограничувања на дискрецијата на партијата-држава, работите зависеа од зделките меѓу функционерите и бизнисите. Ова доведе до многу корупција, рече Си. Показателите за управување на Светска банка покажуваат дека тој бил во право. Кина е навистина корумпирана според стандардите на демократиите со високи приходи.
Си Џинпинг исто така не делегираше. Наместо тоа, тој ја зацементира својата моќ во партијата и моќта на партијата во земјата. Во меѓувреме (и соодветно) целите и ограничувањата станаа посложени. Невозможно е да се има фокус само на растот. Националната безбедност, животната средина и нееднаквоста исто така се важни. Сето ова го отежнува креирањето политики. Последно, но не и најмалку важно, има ненадејни шокови, особено Ковид каде успешната политика на сузбивање траеше предолго.
Вториот, посочува Адам Посен од Институтот за меѓународна економија Петерсон, стави крај на договорот „нема политика, нема проблем“, во кој економијата функционираше слободно се додека луѓето не се мешаат во политиката. Меѓутоа, денес политиката стана помалку предвидлива и понаметлива. Но, ова не е само производ на каприците на Си Џинпинг. Прашањето е многу подлабоко. На крајот, бракот на партијата со пазарната економија ризикува да го поткопа и нејзиниот легитимитет и нејзината контрола. Желбата на Си да ги врати обете неизбежно го поткопува големото достигнување на Денг Ксијаопинг, што е економската динамика на Кина. Сето ова стана уште попроблематично сега кога надворешното опкружување е премногу предизвикувачко, а економијата има толку многу потреба од ребаланс и реформи.
Така, најголемите прашања за економската иднина на Кина се политички. Како ќе се развива неговиот однос со САД и неговата сопствена администрација? Големо домашно прашање е дали има волја и капацитет економијата да се префрли од нејзината зависност од прекумерни и расипнички инвестиции кон поголема потрошувачка и подобри инвестиции. Уште поголемото прашање е дали Кина ја помина точката каде функционира односот меѓу Комунистичката партија и капитализмот. Ако не, кој е победникот? Ако, како што изгледа веројатно, тоа е централизирана партија под водство на еден човек, дали може да процвета пазарната економија?
